Rốn thường rụng sau sinh 5-15 ngày (trung bình là 7 ngày). Các trường hợp rốn lâu rụng thường do dùng thường xuyên các chất sát trùng, do mắc một số bệnh ở rốn hoặc do nhiễm trùng. Trẻ bị nhiễm trùng rốn có thể bị đe dọa tính mạng. Cuống rốn gồm 1 tĩnh mạch và 2 động mạch được bao phủ bằng lớp mô liên kết nhầy, có nhiệm vụ cung cấp máu từ mẹ qua bánh nhau để nuôi thai nhi. Sau khi sinh, tuần hoàn qua mạch máu rốn còn xảy ra khoảng 1-2 phút trước khi ngưng hẳn. Cuống rốn sau khi được kẹp cắt sẽ nhanh chóng khô, cứng và ngả màu đen (tình trạng hoại tử khô). Mạch máu rốn co thắt lại và bít hẳn sau khoảng vài ngày, tuy nhiên nguy cơ nhiễm trùng vẫn còn cao sau khi rốn rụng. Sự rụng rốn bắt đầu ở vùng chân rốn, với sự xuất hiện một ít dịch nhầy đục, rất khó phân biệt với mủ rốn do nhiễm trùng. Sau khi rốn rụng, chất dịch nhầy này vẫn còn được tiết ra cho đến khi rốn lành hẳn sau vài ngày. Đây là phản ứng viêm sinh lý. Xung quanh thời điểm rụng rốn, trẻ rất dễ bị nhiễm trùng rốn nếu không sạch. Các biện pháp chăm sóc rốn sạch: Đảm bảo nguyên tắc vô trùng nghiêm ngặt lúc sinh. Cắt rốn bằng dụng cụ vô trùng. Rửa tay trước và sau khi chăm sóc rốn và khi chăm sóc trẻ. Giữ rốn và vùng xung quanh sạch, khô cho đến khi rụng. Khi rốn bị nhiễm bẩn phân hoặc nước tiểu, dùng gạc hoặc một mảnh khăn bằng vải cotton nhúng nước sạch (có thể với chút xà phòng) để rửa cuống rốn. Lau kỹ rốn bằng khăn sạch. Không được dùng bông gòn khô để lau rốn vì có thể sợi bông sẽ dính dưới cuống rốn. Để rốn hở, không băng kín rốn bằng băng gạc dày. Mặc quần áo sạch sẽ và không quấn trẻ quá chặt để không khí có thể lưu thông. Mặc tã dưới rốn. Hạn chế sờ, đụng vào cuống rốn và vùng quanh rốn để tránh nhiễm trùng từ tay không sạch. Tháo kẹp rốn khi cuống rốn đã khô teo. Không nhất thiết phải tắm trẻ mỗi ngày. Khi rốn chưa rụng, nên tắm kiểu “đầu” và “chân” để giữ rốn được khô. Không cần dùng dung dịch sát trùng rốn trong chăm sóc rốn bình thường. Không đắp hoặc bôi bất cứ chất gì lên rốn. Các biện pháp hỗ trợ khác: Cho trẻ tiếp xúc da qua da với mẹ ngay sau sinh nhằm giúp trẻ có được vi khuẩn không gây bệnh thường trú trên da từ mẹ. Bú sữa mẹ để cung cấp kháng thể chống nhiễm trùng. Chủng ngừa uốn ván cho mẹ lúc mang thai và phụ nữ trong tuổi sinh đẻ để tránh uốn ván rốn cho trẻ sơ sinh. Cần mang trẻ đến cơ sở y tế để khám ngay nếu thấy trẻ có bất cứ biểu hiện nào sau đây: rốn rỉ dịch mủ vàng, hôi hoặc chảy máu; da vùng xung quanh rốn sưng nề đỏ; rốn rỉ dịch kéo dài sau khi đã rụng hơn 2 ngày; trẻ sốt, bú kém. Nhiễm trùng rốn thường là do nhiễm tụ cầu vàng hoặc trực khuẩn gram âm đường ruột. Một số trường hợp trẻ bị uốn ván rốn do bà mẹ không được chủng ngừa uốn ván lúc mang thai và thủ thuật chăm sóc không vô trùng. Biểu hiện là rốn đỏ và chảy mủ hôi, có quầng đỏ xung quanh, có thể gây chảy máu rốn. Bệnh có thể tiến triển nặng thành nhiễm trùng huyết với biểu hiện: trẻ ngủ ngủ li bì, bú kém, sốt hoặc hạ thân nhiệt; có thể bị viêm cơ thành bụng, hoại tử cân cơ mạc, viêm phúc mạc, viêm động mạch hoặc tĩnh mạch rốn, gây thuyên tắc tĩnh mạch gan hoặc áp-xe gan. Cách điều trị là chăm sóc rốn và dùng kháng sinh. Nếu do uốn ván rốn, cần điều trị thêm kháng độc tố uốn ván. Cho trẻ uống thuốc theo chỉ định của bác sĩ. Chăm sóc rốn 2 lần mỗi ngày và bất cứ khi nào cuống rốn bị nhiễm bẩn. Các dung dịch sát trùng rốn có thể dùng: nước muối sinh lý, cồn 70 độ, cồn iode 2-3%. Dùng que gòn sạch hoặc gạc vô trùng thấm dung dịch sát trùng lau sạch rốn, lau từ vùng chân rốn (nên nâng cuống rốn lên để có thể lau sạch vùng chân rốn). Lau sạch thuốc sát trùng còn đọng lại ở chân rốn. Không đắp gạc hoặc rắc bột kháng sinh lên rốn. Không được cắt lể da xung quanh rốn. Ngoài nhiễm trùng, trẻ sau rụng rốn có thể gặp các tình trạng sau: - Chồi rốn: Sau khi rụng, dưới chân rốn còn tồn tại một mô hạt nhỏ gây rỉ dịch kéo dài. Nếu chồi rốn to và rỉ dịch nhiều, gây nhiễm trùng rốn kéo dài thì phải đốt bằng dao điện. - Tồn tại ống ruột rốn hoặc niệu rốn: Là một ống thông nối chưa bít hẳn giữa ruột và rốn hoặc giữa bàng quang và rốn, gây rỉ dịch ruột kéo dài hoặc rỉ nước tiểu ra lỗ rốn. Trường hợp này phải điều trị bằng phẫu thuật. (Theo Sức Khỏe & Đời Sống)
Xin giới thiệu với các bạn một bài viết của tác giả Huỳnh Thi Duy Hương đăng trên website của ĐH Y dược TP HCM. (http://www.yds.edu.vn/Tcyh-tphcm/2001/so 2.2001/danh_tr_1.htm) ÐÁNH GIÁ KIẾN THỨC-THÁI ÐỘ-THỰC HÀNH CỦA PHỤ NỮ ÐANG NUÔI CON DƯỚI 04 THÁNG TUỔI VỀ VIỆC CHĂM SÓC RỐN TRẺ SƠ SINH TẠI MỘT QUẬN Ở TP.HCM Đặt vấn đề Nhiễm trùng rốn hiện nay không là vấn đề cần quan tâm nhiều ở các quốc gia phát triển và đã được giảm thiểu ở những nước đang phát triển song song với đà tiến bộ của y học và sự tăng trưởng về kinh tế của đất nước. Tại các nước đang phát triển, tỷ lệ nhiễm trùng rốn sơ sinh vẫn còn cao và đây cũng là nguy cơ đưa đến uốn ván rốn, một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở trẻ sơ sinh(8). Thực tế tại Việt Nam, tỷ lệ nhiễm trùng rốn được ghi nhận tại các bệnh viện Tp. HCM thay đổi từ 5% đến 52,31%(1). Một số nguyên nhân thường gặp, có thể làm gia tăng tần suất nhiễm trùng rốn và uốn ván rốn ở những nước đang phát triển là: 1) Sinh tại nhà không đảm bảo vô trùng, 2) Mất vệ sinh do người đỡ sinh không được huấn luyện, cơ quan y tế còn nghèo nàn lạc hậu, không đảm bảo vô trùng trong các khâu đỡ sinh, 3) Sự tồn tại những hủ tục nuôi con trong cộng đồng dân cư, sự thiếu kiến thức săn sóc trẻ, những thói quen tập quán có hại gây mất vệ sinh cho trẻ. Nghiên cứu này chỉ tập trung ở một khía cạnh nhỏ là nghiên cứu nguyên nhân 3), với mục đích đánh giá Kiến Thức - Thái Ðộ - Thực Hành (KAP) của các phụ nữ đang nuôi con dưới 4 tháng tuổi về chăm sóc rốn trẻ sơ sinh. Việc khảo sát thực địa trước mắt được chọn nghiên cứu là Quận 8, Tp. HCM. Ðây là một quận có nhiều thành phần kinh tế, đặc điểm sinh thái đa dạng của thành thị, bán thành thị, nông thôn, bán nông thôn... qua đó hy vọng rằng sẽ phát hiện được nhiều thói quen tập quán tốt cũng như những hủ tục tồn tại lâu đời nay trong nhân dân đối với việc chăm sóc rốn trẻ sơ sinh, để có cơ sở cụ thể nhằm hoạch định chương trình GDSK cho các bà mẹﯠvề vấn đề chăm sóc rốn trẻ sơ sinh, góp phần nhất định làm giảm thiểu nhiễm trùng rốn sơ sinh trong thời gian sắp đến. Mục tiêu chung của nghiên cứu này là: xác định KAP của phụ nữ đang nuôi con dưới 4 tháng tuổi về việc chăm sóc rốn trẻ sơ sinh. Ðể đạt được mục tiêu chung nêu trên, những mục tiêu chuyên biệt sau đây sẽ lần lượt được tham khảo: 1) Xác định tỷ suất hiện có (p)ࠫiến thức đúng của bà mẹ về chăm sóc rốn trẻ sơ sinh. 2) Xác định p về thái độ đúng của bà mẹﯠvề chăm sóc rốn trẻ sơ sinh. 3) Xác định p về thực hành đúng của bà mẹﯠvề chăm sóc rốn trẻ sơ sinh. 4) Xác định các mối liên quan giữa KAP của bà mẹﯠvới các đặc điểm dân số xã hội. 5) Xác định tỷ lệ các nguồn thông tin về những kiến thức và cách chăm sóc rốn trẻ sơ sinh thường được các bà mẹﯠlắng nghe. 6) Xác định tỷ lệ các nguồn thông tin về những kiến thức và cách chăm sóc rốn trẻ sơ sinh có ảnh hưởng tới các bà mẹ Khía cạnh dịch tễ của nhiễm trùng rốn sơ sinh Trên thế giới tỷ lệ nhiễm trùng rốn sơ sinh tương đối hiếm ở các nước phát triển và thường gặp nhiều hơn ở những nước đang phát triển(2). Tại Ấn Ðộ cho thấy khoảng 47% sơ sinh nhập viện vì nhiễm trùng, trong đó nhiễm trùng rốn là nguyên nhân chính và 21% sơ sinh nhập viện vì những lý do khác có kèm theo nhiễm trùng rốn(6). Theo Obimbo và cộng sự, tại khoa Nhi, Trường đại học Nairobi, Kenya, một nghiên cứu cắt ngang về KAP của các bà mẹﯠvà kiến thức của NVYT liên quan đến vấn đề chăm sóc rốn trẻ sơ sinh, cho thấy các bà mẹﯠcó kiến thức tốt trong việc giữ vệ sinh khi cắt rốn nhưng lại thực hành sai việc chăm sóc rốn trẻ(4). Tại Việt Nam, có thể điểm qua một vài con số cụ thể về nhiễm trùng rốn của bệnh viện Nhi Ðồng 1 Tp. HCM như sau: Năm 1997: 52,35%, năm 1998: 40,25%, năm 1999: 31,8%
