PNO- Gần đây có nhiều thông tin về căn bệnh dẫn đến tử vong nhanh do một loại amip xâm nhập và gây viêm màng não, được gọi bằng cái tên đáng sợ “amip ăn não người”. Nên chăng khi đối diện với những mối đe dọa, chúng ta cần biết kẻ thù từ đâu đến và có hại như thế nào Ảnh minh họa: Internet Amip là gì? Tên gọi amip là thuật ngữ chung của các nguyên sinh bào (protozoa), có tên khoa học là Naegleria fowleri là những sinh vật chỉ có một tế bào lớn và biến hình liên tục nên không có hình dạng cụ thể. Ở người, từ lâu đã có loại amip ký sinh trong ruột gây ra bệnh lỵ gọi là lỵ amip, chủng amip này lây truyền qua đường ăn uống, còn chủng amip ăn não thì xâm nhập theo đường mũi. Amip tồn tại trong môi trường nào? Amip ăn não (brain-eating ameba) tồn tại trong tự nhiên ở môi trường nước ngọt khí hậu ấm, có bùn đất, như đầm lầy sông hồ, và có thể nhiễm vào môi trường nước phục vụ cho giải trí như hồ bơi nhân tạo. Người ta tìm thấy amip Naegleria fowleri trong mẫu nước lấy tại nhà của hai bệnh nhân đã tử vong vì bệnh viêm não amip ở bang Louisiana (Mỹ) cuối năm 2011, mặc dù mẫu nước của hệ thống nước thành phố không hề có amip này. Giống amip này không nhằm vào người để ký sinh và gây bệnh, trong tự nhiên nó ăn các vi sinh vật nhỏ hơn để sống và phát triển. Khi con người hít phải nước, hay bị sặc nước có nhiễm amip, nó sẽ xâm nhập vào màng dạng sàng (cribiform plate) ở phần trên cùng của khoang mũi để tấn công vào bóng khứu giác (olfactory bulb) trong não, tại đây nó ăn mô thần kinh và sinh sôi nảy nở rất nhanh. Chỉ trong 3- 7 ngày sau khi nhiễm, người bệnh sẽ mất khứu giác, sau đó amip phát tán nhanh ra phần khác của não và gây chết người trong vòng 14 ngày kể từ lúc nhiễm. Căn bệnh này được ghi nhận lần đầu tiên tại Úc vào năm 1965. Trong tháng 7/2012 đã có 8 người Pakistan chết trong vòng 1 tuần lễ , ở Mỹ tháng 7 và tháng 8/2012 đã có 3 trẻ em mắc bệnh sau khi bơi trong các hồ gần nhà và chết nhanh sau đó. Tại Việt Nam thời gian gần đây cũng đã có trường hợp tử vong do amip. Mặt dù thủ phạm và con đường lây nhiễm đã được biết rõ, nhưng tỉ lệ tử vong do bệnh này rất cao (đến 98%). Các bệnh nhân khi được chẩn đoán và phát hiện có amip trong não thì đã quá muộn, trong khi các triệu chứng trước đó thì khá mơ hồ và dễ nhầm với các bệnh thông thường khác. Ngay cả khi phát hiện được thì hiệu quả tác dụng của các thuốc điều trị cũng thấp. Những lưu ý và cách phòng tránh Chủng amip này sinh sản và phát tán nhiều trong tự nhiên nhưng chỉ khi nhiễm vào mũi và tiếp cân tới cụm thần kinh khứu giác, ăn thông vào não mới gây bệnh trầm trọng và tử vong. Vậy cách phòng tránh tốt nhất là ngăn chặn amip không tấn công vào con đường từ mũi lên não, bắt đầu với mũi là cửa đột nhập đầu tiên. Nên rửa sạch mũi cho cả người lớn và trẻ em sau khi bơi lội ở các hồ bơi, công viên nước hoặc tiếp xúc với nguồn nước không sạch như sông hồ, kênh rạch, khi hít phải nước vào mũi hoặc khi sặc nước. Phương pháp phun sương rửa mũi với nước biển sâu chứa khuynh diệp, bạc hà đang được xem là cách bảo vệ an toàn và hiệu quả. Các hạt sương mang khuynh diệp, bạc hà khi được phun vào trong sẽ tác động lên niêm mạc mũi, làm cho mũi tự phản ứng bằng cách tiết dịch nhầy, bắt dính và sau đó đẩy trôi các mảng nhầy, bụi bẩn và nguồn nhiễm ngoại lai bao gồm cả amip ra khỏi mũi. Kỹ thuật này sử dụng chính phản ứng của mũi để làm sạch và phát huy cơ chế tự bảo vệ của mũi, ngăn không cho amip xâm nhập và tiếp xúc đến mạng dạng sàng để đi vào não, đồng thời giảm thiểu nguy cơ phụ thuộc thuốc khi sử dụng lâu dài. DS. Trung Dũng Nguồn phunuonline
