Sài Gòn: Bàn Về Tính Thiết Thực Của Đồng Hồ Tourbillon

Tourbillon là một phát minh của Breguet với ý định ban đầu nhằm tạo ra một thứ gì đó có thể cải thiện độ chính xác của đồng hồ. Điều này đã khiến Breguet đạt được bằng sáng chế vào năm 1801, đồng thời, ông cũng tạo ra một cuộc tranh cãi kéo dài cho đến ngày nay. Người ta đòi hỏi Tourbillon phải làm được một điều gì đó rất cụ thể, chẳng hạn như giảm tối thiểu sự thay đổi của sai số khi đồng hồ nằm giữa các vị trí phẳng và các vị trí thẳng đứng.

Những ai đam mê độ chính xác của đồng hồ cơ sẽ biết rằng luôn có một sự khác biệt nhỏ về sai số khi đồng hồ nằm ở một số vị trí cơ bản - những nơi mà nó có thể gặp phải mỗi ngày khi bạn sử dụng. Đấy có thể là các vị trí thẳng đứng (hoặc vị trí treo đứng) với núm điều chỉnh hướng lên, hướng xuống, sang trái hoặc sang phải; và các vị trí bằng phẳng hoặc nằm ngang với mặt số hướng lên hay hướng xuống.

George Daniels - một nhà chế tác đồng hồ thủ công xa xỉ nổi tiếng ở Anh đã trình bày ngắn gọn mục đích của tourbillon trong cuốn sách “Watchmaking” của ông:

“Mục đích của phát minh là để loại bỏ các lỗi sai lệch trong cơ chế cân bằng bằng cách xoay bộ thoát liên tục để tạo ra sai số trung bình đồng nhất.”



— Breguet Tourbillon four minute, 1806, được làm cho Bá tước Stanislaw Potocki No.1176, với Breguet “bộ thoát tự nhiên” và tần số 21.600 vph.

Sự khác biệt lớn nhất xảy ra khi đồng hồ nằm giữa vị trí thẳng đứng và vị trí phẳng, do tác động của trọng lực lên hệ thống cân bằng và lò xo cân bằng - Breguet có tư duy rất thông minh: nếu tôi đặt hệ thống cân bằng và lò xo của nó (cũng như bộ thoát, bao gồm cả bánh xe thoát) bên trong một chiếc đồng xoay, mà nó có thể tự điều chỉnh hướng nằm của mặt số, tôi sẽ nhận được một điều duy nhất, sai số trung bình cho tất cả các vị trí dọc.

George Daniels nhận xét: mức độ sai số của một chiếc đồng hồ tourbillon sẽ ổn định hơn so với sai số của một chiếc đồng hồ thông thường. Ông cũng chỉ ra rằng:

“Đồng hồ Tourbillon được kỳ vọng sẽ có độ chính xác tốt hơn đồng hồ thông thường. Nếu tiềm năng duy trì sai số ổn định hơn theo thời gian được khai thác triệt để, nó nên được trang bị bộ thoát không cần dầu ở các bề mặt xung động.”

Lý do cho điều này là hiển nhiên - khi chất bôi trơn bị khô đi, sai số của đồng hồ sẽ thay đổi.

Về mặt khái niệm, Tourbillon là một tính năng bổ trợ nhằm tăng cường sự ổn định của sai số, ít nhiều gì cũng đóng góp vào độ chính xác của đồng hồ cơ. Nhưng trên thực tế, nhiều người cho rằng nó mang đến nhiều trở ngại hơn cả lợi ích. Đối với tiềm năng lý thuyết của Tourbillon, có một số lập luận đã được đưa ra nhằm chống lại sự hữu dụng của Tourbillon trong đồng hồ đeo tay.


Bộ máy tourbillon của Patek Philippe, với 50 bộ second tourbillon; giữa thế kỷ 20; thu được một bản tin hạng nhất.

Để làm dậy lên cơn sóng phản đối thứ hai, đầu tiên Tourbillon đã tạo ra một số vấn đề trong khi vẫn đang cố gắng giải quyết vấn đề khác. Chắc chắn, bạn nhận được một sai số trung bình duy nhất cho tất cả các vị trí của đồng hồ, nhưng bạn cũng cần một nguồn năng lượng khổng lồ để duy trì hoạt động cho cả một cái lồng tourbillon với bộ cân bằng, lò xo, đòn bẩy và bánh xe thoát.

Trên hết, nó phải di chuyển khối lượng của lồng tourbillon. Mỗi khi bộ cân bằng mở khóa và bánh xe thoát tiến lên một răng, toàn bộ lồng và bánh xe thoát phải di chuyển, đòi hỏi một nguồn năng lượng bổ sung lớn để duy trì.



— Audemars Piguet siêu mỏng Cal.2870 siêu mỏng, năm 1986

Đấy là nói chung về đồng hồ cơ, riêng về đồng hồ đeo tay, sự phản đối thậm chí còn trở nên rõ ràng hơn, bởi vì nó có quá ít không gian dành cho một lồng tourbillon. Để chế tạo một tourbillon dành cho đồng hồ bỏ túi 50mm hoặc lớn hơn là một chuyện, nhưng việc lắp một lồng tourbillon dành cho một bộ máy đồng hồ có đường kính chỉ 30mm lại là chuyện khác.

Chắc chắn đã có một vài chiếc đồng hồ tourbillon được chế tạo vào những ngày trước khi thời kỳ đồng hồ sang trọng “hậu thạch anh” bùng nổ, nhưng chúng chỉ chiếm một số lượng rất ít. Patek Philippe đã sản xuất một số chiếc đồng hồ tourbillon đeo tay cho các cuộc thử nghiệm trên đài thiên văn, OMEGA cũng vậy, nhưng đây là hàng cực hiếm. Bên cạnh đó, việc tìm kiếm giải pháp để chiến thắng các cuộc thi trên đài thiên văn phần lớn cũng chỉ dựa vào việc tinh chỉnh các mẫu đồng hồ thông thường, cơ cấu đòn bẩy và cải thiện các kỹ thuật điều chỉnh tốt.

Ngay cả chiếc đồng hồ tourbillon siêu mỏng nổi tiếng của Audemars Piguet cal.2780 năm 1986 chỉ có thể chứng minh năng lực sản xuất đồng hồ phức tạp của nhà sản xuất, chứ cũng không phải một đóng góp to lớn vào việc cải thiện độ chính xác của đồng hồ.



Bàn về tính thiết thực của đồng hồ tourbillon, câu hỏi được đặt ra: Liệu đồng hồ tourbillon có thực sự hữu dụng?

Trong một cuộc phỏng vấn của HONDINKEE, Roger W. Smith - người nổi tiếng trong cộng đồng đồng hồ vì tư tưởng ủng hộ sự đơn giản và mạnh mẽ, chẳng hạn như những yếu tố của một điều tối quan trọng trong một bộ máy đồng hồ, về quan điểm của ông ấy về tourbillon trong một chiếc đồng hồ đeo tay:

“Tôi nghĩ George (Daniels) sẽ vui vẻ thừa nhận rằng một tourbillon không có tính thiết thực trong hệ thống đồng hồ hiện đại, và tôi sẽ đồng ý. Tourbillon được phát minh để đối phó với sự phân tách của cơ chế cân bằng lưỡng kim (bi-metallic balance), do nhiệt độ thay đổi cũng như lực ly tâm và các cú sốc lặp đi lặp lại mà đồng hồ sẽ nhận được. Tourbillon đã kiểm soát được những vấn đề này."


“Ngày nay, tất cả ngành công nghiệp đều sử dụng các cơ chế cân bằng kim loại đơn chất (mono-metallic balance) - không bị di chuyển khi đã hoàn toàn sẵn sàng trong nhà máy hoặc phân xưởng, và vì vậy, vì mục đích thực tế, tourbillon đã được đưa vào sử sách. Nơi mà tourbillon có địa vị như ngày nay, đó là khi một người thợ đồng hồ muốn thể hiện những kỹ năng, tính nghệ thuật cũng như sự bùng nổ của họ đối với những cỗ máy cơ khí thu nhỏ và để nổi bật giữa đám đông. Tôi vẫn sẽ đặt một lồng tourbillon vào đồng hồ.”





— Bvlgari đã thể hiện trình độ chế tạo đồng hồ đẳng cấp qua dòng Octo Finissimo Automatic với cơ chế tourbillon siêu mỏng, hiện đại



Thông thường, người ta cho rằng nơi thích hợp nhất dành cho tourbillon là nằm trong một chiếc đồng hồ bỏ túi nhưng Smith tạo ra một điểm thú vị và thường bị lãng quên: các cơ chế cân bằng phân tách (split balance) sử dụng trước khi Glucydur ra đời sẽ được ghép nối với dây tóc bằng thép - cực kỳ khó khăn để kiểm tra cả hai phần tĩnh và động, hơn thế nữa sẽ có khả năng cho bất kỳ lỗi nào được khuếch đại bởi sự giãn nở và co lại của cơ chế cân bằng.



Trong trường hợp này, một tourbillon có thể có hiệu quả, hoặc ít nhất nó sẽ mang lại cảm giác như thế từ các bản ghi chép thử nghiệm độ chính xác trong đài thiên văn - một tourbillon của Girard-Perregaux từ những năm 1890 được ghi lại tại đài thiên văn Neuchatel là có sự khác biệt về sai số giữa các vị trí của nó chỉ có 0,19 giây/ngày.



Nhưng đối với một chiếc đồng hồ hiện đại có cơ chế cân bằng đơn kim (mono-metallic), một chiếc lồng tourbillon có thể xem là hoàn toàn dư thừa về mặt lợi ích, cụ thể là việc cải thiện độ chính xác của đồng hồ.



Lấy một ví dụ điển hình như một chiếc đồng hồ cơ Rolex hiện đại, chúng đã qua quá trình cải tiến để đạt được sai số trung bình khoảng ± 2 giây/ngày, tiêu biểu như Oyster Perpetual 39mm - đây là điều mà một chiếc đồng hồ đeo tay tourbillon khó có thể làm được.







— Bộ máy tourbillon của Girard-Perregaux trên đài thiên văn năm 1889



Tuy nhiên, có những ngoại lệ thú vị trong dữ liệu về đồng hồ đeo tay tourbillon. The Concours International de Chronométrie là một trong số ít những ví dụ hiện đại của một cuộc thi về độ chính xác thực sự, và vào năm 2011, Kỹ thuật Double Tourbillon của Greubel Forsey là nhà vô địch tổng thể, với 915 điểm trên tổng số 1000 điểm được trao - Tissot, người chiến thắng trong hạng mục Classique ghi được 764 điểm.



Trong cuộc thi Concours tổ chức năm 2009 cũng có một số chiếc đồng hồ tourbillon giành được chiến thắng, tiêu biểu như Jaeger-LeCoultre Master Tourbillon và Gyrotourbillon đạt điểm tổng thể cao nhất. Tất nhiên, một vài “giọt thành tựu” nhỏ nhoi đó cũng không nói lên được điều gì giữa đại dương đồng hồ rộng lớn, càng không chứng minh được sự hữu ích của tourbillon, nhưng chí ít nó cũng có thấy rằng đồng hồ đeo tay không nhất thiết phải mang tính chính xác, có thể là một điều gì đó nghệ thuật hơn chẳng hạn.







— Gyrotourbillon trong đồng hồ Jaeger-LeCoultre Grande Tradition



Một điểm cuối cùng mà đôi khi bị lãng quên trong cuộc thảo luận về tourbillon trong đồng hồ đeo tay, đó là “sai số trung bình đơn lẻ ở các vị trí thẳng đứng” bản chất vốn đã không hề ổn định. Vậy thì tourbillon cố ý muốn đạt được sai số này cũng đâu giải quyết được vấn đề về độ chính xác?



Có một sai số trung bình chắc chắn là một lợi thế về mặt lý thuyết, nhưng sai số đơn lẻ đó là một mức độ trung bình và nó có thể thay đổi tùy thuộc vào nhiều yếu tố, chẳng hạn như trạng thái bôi trơn của đồng hồ và lượng thời gian mà đồng hồ được đeo ở các vị trí khác nhau - những nơi mà sai số chuẩn có thể bị tăng lên hoặc giảm xuống.



Đứng ở quan điểm truyền thống, đồng hồ tourbillon mang một sức hấp dẫn “trí tuệ”. Đây không hẳn là một lời khen ngợi trong mắt của tất cả mọi người, càng không phải một lời kêu gọi hấp dẫn dành cho mọi túi tiền, bởi trước nay những thứ đến từ “tinh hoa” hay “trí tuệ” đều có cái giá không mấy thân thiện. Mặc dù vậy, tourbillon vẫn tồn tại như một minh chứng trong công cuộc khám phá các giải pháp cơ học đã và đang hiện hữu nhằm ổn định và nâng cao giá trị lâu dài của đồng hồ đeo tay. Điều này đã làm nên giá trị xa xỉ và đẳng cấp vượt thời gian của đồng hồ tourbillon ngày nay.







Khi được hỏi rằng tourbillon ít nhiều có thể chứng minh lợi ích lý thuyết trong đồng hồ đeo tay hay không - với khả năng tạo ra một sai số trung bình duy nhất ở các vị trí thẳng đứng - Smith trả lời:


“Một cơ chế cân bằng và dây tóc cơ bản nếu được thiết lập tốt sẽ có thể khống chế sai số theo phương thẳng đứng như bất kỳ đồng hồ tourbillon nào. Về lâu dài, một chiếc đồng hồ đơn giản sẽ hoạt động bền bỉ hơn một cơ chế tourbillon phức tạp, đặc biệt là khi chết bôi trơn bắt đầu khô dần đi.”




Nói tóm lại, sự hữu ích của đồng hồ tourbillon trong việc duy trì độ chính xác ngày nay thật sự rất mờ nhạt, nhưng nó vẫn là một trong số những tính năng quyến rũ nhất của đồng hồ cơ. Không tự nhiên mà các thương hiệu đồng hồ xa xỉ hàng đầu thế giới như Patek Philippe, Vacheron Constantin, Jaeger-LeCoultre, Hublot, Zenith,... hay thậm chí là những thương hiệu chuyên về trang sức và đồng hồ cao cấp như Cartier, Bvlgari đều nhắm đến tourbillon như một lời giới thiệu đầy tự hào về kỹ thuật chế tác đồng hồ của họ.


Mặc dù ngày nay có một số thương hiệu đã giới thiệu những chiếc đồng hồ tourbillon được sản xuất hàng loạt với mức giá tương đối thấp hơn, nhưng điều này cũng không làm suy giảm phần nào giá trị và đẳng cấp của những chiếc đồng hồ tourbillon được chế tác đẹp mắt, đặc biệt là những mô hình thủ công vẫn luôn khá hiếm trên thị trường ngày nay.


Luxury Shopping