Đền An Mạ tại Bắc Kạn – một cái tên tưởng chừng bình dị, nhưng lại ẩn chứa biết bao bí tích và linh thiêng giữa lòng hồ Ba Bể huyền ảo. Nằm heo hút trên một hòn đảo nhỏ giữa hồ nước ngọt lớn nhất miền Bắc Việt Nam, đền không chỉ là nơi thờ tự linh thiêng, mà còn là điểm dừng chân lý tưởng cho ai đang kiếm tìm sự tĩnh lặng, bình yên trong tâm hồn. Bên cạnh vẻ đẹp bình dị, nơi đây còn gắn với nhiều truyền thuyết kỳ bí, đặc biệt là sự tích về trận lũ lịch sử và các tướng lĩnh nhà Mạc tuẫn tiết. Hành trình đến Đền An Mạ là một lần thả hồn theo mây nước Tây Bắc, và thấy lòng mình nhẹ tênh giữa thiên nhiên hùng vĩ. 1. Đền An Mạ Hồ Ba Bể – Vị trí địa lý và kiến trúc độc đáo 1.1. Đảo An Mã – “Viên ngọc” giữa lòng hồ Ba Bể Nằm giữa hồ Ba Bể, đảo An Mã tựa như một viên ngọc xanh nhỏ bé trồi lên giữa mặt nước trong veo xanh ngắt. Hòn đảo không lớn, quanh năm phủ đầy cây rừng nguyên sinh, tạo nên thảm thực vật phong phú và một không gian vô cùng yên bình, tách biệt hoàn toàn với thế giới xô bồ ngoài kia. Trong phong thủy của người Tày – dân tộc bản địa nơi đây, hòn đảo được xem là nơi “tụ khí”, mang lại sự an lành cho người đến cầu nguyện. Nét hoang sơ của thiên nhiên kết hợp với giá trị tâm linh đã tạo nên bản sắc rất riêng cho đảo An Mã. 1.2. Kiến trúc Đền An Mạ – Sự hòa quyện giữa thiên nhiên và tín ngưỡng Đền An Mạ được xây dựng theo lối kiến trúc truyền thống, mái ngói vảy rồng, cột gỗ lim và các chi tiết chạm khắc mang đậm nét văn hóa dân tộc Tày – Nùng. Mọi chi tiết đều hài hòa, không quá cầu kỳ, nhưng giữ được sự trang nghiêm cần thiết. Cổng đền đơn sơ, thường chỉ là một khung cổng gỗ mộc mạc, dẫn lối vào lòng đảo nhỏ. Chính điện đặt tượng Bà góa, bên cạnh là các ban thờ các tướng nhà Mạc, Mẫu Thượng Ngàn và Phật. Không gian thờ cúng tuy nhỏ nhưng thanh tịnh, gần gũi, không phô trương nhưng lại níu lòng người. 2. Huyền thoại và truyền thuyết quanh Đền An Mạ 2.1. Sự tích Bà góa và trận đại hồng thủy ở Ba Bể Câu chuyện bắt đầu từ một cụ bà ăn mặc rách rưới, lang thang vào dự lễ hội ở vùng hồ Ba Bể xưa. Dù nhiều người xua đuổi, chỉ có hai mẹ con góa phụ nghèo cưu mang, nuôi dưỡng. Không ngờ, chính cụ bà ấy là một vị thần hóa thân xuống nhân gian để cảnh báo dân làng về cơn đại hồng thủy sắp xảy ra. Nhờ lời báo mộng, chỉ mình góa phụ và đứa trẻ sống sót sau khi nước lũ cuồn cuộn dâng ngập cả thung lũng. Câu chuyện ấy không chỉ giải thích về sự hình thành của hồ Ba Bể, mà còn khắc sâu lòng biết ơn và tri ân, là lý do đền An Mạ được xây nên thờ phụng Bà góa cứu thế. 2.2. Giai thoại về các tướng lĩnh nhà Mạc hy sinh Khi triều đại nhà Mạc suy vong, một số tướng trung thành đã cùng vua lánh nạn lên vùng Bắc Kạn, trong đó có động Puông nằm gần hồ Ba Bể. Không may, họ bị quân truy bắt và buộc phải tuẫn tiết. Nhân dân lập đền để tưởng nhớ và gọi bằng tên “An Mạ”, nghĩa là “mồ yên mả đẹp” theo tiếng Tày. Giai thoại này khiến đền trở thành nơi linh thiêng, gắn với lòng trung quân, bất khuất và giá trị đạo đức sâu sắc trong tâm thức người dân địa phương. 2.3. Đền An Mạ trong tâm thức cộng đồng người Tày, Nùng Với cộng đồng dân tộc Tày – Nùng quanh hồ Ba Bể, đền An Mạ không đơn thuần là nơi thờ cúng. Đây là điểm kết nối tâm linh, gắn bó với lễ hội, nghi thức truyền đời. Vào các dịp lễ hội lớn như hội Lồng Tồng hay mùa xuân, mọi người tới đền để cầu năm mới an lành, mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt – một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa bản địa. 3. Vai trò tâm linh – Tín ngưỡng đặc biệt ở Đền An Mạ 3.1. Những vị thần, nhân vật được thờ phụng tại Đền An Mạ Đền không chỉ đơn nhất thờ Bà góa, mà có tới nhiều ban thờ các vị thần: Bà góa: hóa thân cứu dân khỏi nạn nước lũ. Mẫu Thượng Ngàn: bảo hộ rừng núi, sinh lợi hòa bình. Chúa Sơn Trang: thần cai quản núi non, rừng thiêng. Đức Thánh Trần: tượng trưng cho sức mạnh bảo vệ dân. Các tướng nhà Mạc: tượng trưng cho nghĩa khí, trung hiếu. 3.2. Lễ hội Lồng Tồng và các nghi lễ nổi bật Diễn ra vào tháng Giêng (âm lịch), lễ hội Lồng Tồng là dịp người dân khắp bản làng tụ hội về đền. Họ cùng cầu an, cầu mùa và thể hiện tín ngưỡng thiêng liêng qua các nghi thức: Lễ rước thần linh trên thuyền qua hồ. Nghi thức cúng các vị thần tại đền. Màn hát then, múa chầu của người Tày, Nùng. Hội làng với các trò chơi dân gian như đẩy gậy, ném còn, đánh quay. 3.3. Đền An Mạ – Chốn “an yên” cho tâm hồn giữa thời hiện đại Giữa thế giới số bận rộn và căng thẳng, việc tìm đến những không gian tâm linh như Đền An Mạ là cách nhiều người trẻ lựa chọn để “detox” cảm xúc. Hành trình tới đền là một dịp sống chậm, lắng nghe bản thân, và tái kết nối với thiên nhiên. Xem chi tiết-Kinh nghiệm du lịch và khám phá Đền An Mạ
