Thông tin: Những Căn Cứ Pháp Lý Tòa Án Dựa Vào Khi Giải Quyết Tranh Chấp Di Chúc Miệng

Trong thực tế đời sống hiện nay, việc người để lại tài sản không kịp lập di chúc bằng văn bản mà chỉ thể hiện ý chí của mình thông qua lời nói – tức là lập di chúc miệng – là điều không hiếm gặp, đặc biệt trong các tình huống khẩn cấp như bị bệnh hiểm nghèo, tai nạn đột ngột hay cận kề cái chết. Tuy nhiên, chính vì không có văn bản cụ thể nên di chúc miệng dễ dẫn đến nghi ngờ, tranh cãi giữa những người có quyền thừa kế, từ đó phát sinh tranh chấp. Khi xảy ra mâu thuẫn về thừa kế liên quan đến di chúc miệng, việc giải quyết tranh chấp tại Tòa án là bước đi cần thiết để phân định rõ ràng quyền và nghĩa vụ của các bên. Trong quá trình này, Tòa án sẽ căn cứ vào nhiều yếu tố pháp lý khác nhau để đưa ra phán quyết hợp lý, đúng pháp luật và đảm bảo quyền lợi của các bên liên quan.

Trên cơ sở pháp luật hiện hành, đặc biệt là các quy định tại Bộ luật Dân sự năm 2015, Tòa án khi thụ lý vụ án tranh chấp thừa kế liên quan đến di chúc miệng sẽ tiến hành đánh giá toàn diện các tình tiết nhằm xác định tính hợp pháp của di chúc, hiện trạng di sản và quyền hưởng di sản của từng người có liên quan. Trước hết, yếu tố đầu tiên được xem xét chính là tính hợp lệ của di chúc miệng theo Điều 629 và Điều 630 Bộ luật Dân sự. Cụ thể, người để lại di chúc miệng phải lâm vào tình thế cấp thiết như đang trong cơn hấp hối, bị tai nạn nghiêm trọng, gặp thiên tai hoặc các trường hợp bất khả kháng khác không thể lập được di chúc bằng văn bản. Đồng thời, phải có ít nhất hai người làm chứng chứng kiến quá trình lập di chúc, và những người làm chứng này không được là người hưởng thừa kế để tránh xung đột lợi ích.

Ngoài điều kiện về hoàn cảnh lập di chúc và người làm chứng, một yêu cầu bắt buộc khác là nội dung di chúc miệng phải được những người làm chứng ghi chép lại bằng văn bản và ký tên, sau đó nộp cho cơ quan có thẩm quyền trong thời hạn không quá 05 ngày kể từ thời điểm di chúc được lập. Nếu vượt quá thời gian quy định này, di chúc miệng sẽ không còn giá trị pháp lý. Vì vậy, trong quá trình giải quyết tranh chấp, Tòa án sẽ xem xét kỹ hồ sơ chứng minh tính hợp pháp của di chúc miệng, bao gồm lời khai của nhân chứng, thời gian và địa điểm lập di chúc, hoàn cảnh cụ thể, và các giấy tờ liên quan như biên bản ghi lại nội dung di chúc, chứng nhận của chính quyền địa phương (nếu có).

Song song với việc xác định tính hợp pháp của di chúc miệng, Tòa án cũng xem xét nội dung di sản thừa kế – nghĩa là giá trị và hiện trạng của tài sản mà người chết để lại. Việc định giá và xác minh di sản là điều kiện quan trọng nhằm xác định quyền thừa kế cụ thể của từng người. Trong một số trường hợp, di sản có thể là bất động sản, tiền mặt, tài khoản ngân hàng hoặc những tài sản có giá trị khác. Mọi vấn đề liên quan đến nguồn gốc tài sản, thời điểm hình thành, tình trạng sở hữu hợp pháp và các nghĩa vụ tài chính (nếu có) cũng sẽ được Tòa án làm rõ để phục vụ cho quá trình phân chia di sản.

Bên cạnh đó, một yếu tố then chốt khác là việc xác minh danh tính và tư cách pháp lý của những người được cho là có quyền thừa kế theo di chúc. Tòa án sẽ đánh giá xem họ có thuộc hàng thừa kế hợp pháp theo quy định tại Điều 651 Bộ luật Dân sự hay không, đồng thời đối chiếu với nội dung của di chúc để xem xét quyền lợi của họ có bị xâm phạm hoặc bỏ sót không. Trường hợp di chúc miệng không rõ ràng, mâu thuẫn hoặc có dấu hiệu bị lợi dụng, Tòa án có thể xem xét tuyên bố di chúc vô hiệu một phần hoặc toàn bộ, từ đó chuyển sang phân chia di sản theo pháp luật.

Mục tiêu cốt lõi trong việc giải quyết tranh chấp thừa kế theo di chúc miệng là xác định được ý chí thực sự của người đã qua đời và đảm bảo quyền lợi chính đáng cho các bên có liên quan. Do đó, ngoài việc căn cứ vào pháp luật, Tòa án còn cân nhắc đến hoàn cảnh gia đình, truyền thống, tập quán và các yếu tố đạo lý nhằm đưa ra bản án vừa đúng quy định pháp lý, vừa hợp tình hợp lý. Những yếu tố này có thể không được quy định rõ trong văn bản pháp luật nhưng lại đóng vai trò quan trọng trong việc giữ gìn sự ổn định và hài hòa trong quan hệ gia tộc.

Tóm lại, việc giải quyết tranh chấp liên quan đến di chúc miệng không chỉ đơn thuần là việc xác minh đúng sai trên cơ sở pháp luật mà còn đòi hỏi sự đánh giá toàn diện các yếu tố thực tế, khách quan và hợp lý. Tòa án khi xem xét các tranh chấp dạng này sẽ dựa vào nhiều căn cứ pháp lý như hoàn cảnh lập di chúc, tư cách người làm chứng, thời gian lưu hành hiệu lực của di chúc, tình trạng di sản và quyền thừa kế của các bên liên quan. Sự cẩn trọng, khách quan và minh bạch trong quá trình xét xử không chỉ góp phần bảo đảm tính công bằng mà còn giúp giảm thiểu mâu thuẫn nội bộ trong gia đình, giữ gìn giá trị đạo đức truyền thống và tôn trọng ý nguyện cuối cùng của người đã khuất. Long Phan PMT cam kết cung cấp dịch vụ tư vấn chuyên nghiệp, nhanh chóng và hiệu quả, giúp Quý khách hàng giải quyết các vấn đề pháp lý liên quan một cách thuận lợi và đúng quy định. Liên hệ ngay hotline 1900636387 để được tư vấn miễn phí.