Cách nhận biết suy dinh dưỡng ở trẻ Con bạn có thể đã bị suy dinh dưỡng nếu chậm tăng cân, đứng cân hoặc sụt cân. Trẻ suy dinh dưỡng thường biếng ăn, ăn ít, môi xanh, niêm mạc mắt nhợt nhạt. Các dấu hiệu thường gặp khác ở trẻ suy dinh dưỡng là buồn bực, hay quấy khóc, ít vui chơi, kém linh hoạt. Các bắp thịt tay chân mềm nhão, bụng to dần. Trẻ chậm phát triển vận động: chậm biết lẫy, ngồi, bò, đi đứng. Để xác định trẻ có suy dinh dưỡng hay không, ngoài việc quan sát các dấu hiệu trên, cha mẹ còn có thể dựa vào các chỉ số chuẩn để so sánh với con mình. Cách thứ nhất là dựa vào cân nặng theo tuổi. Khi trẻ mới sinh nặng cỡ 3 kg, sau 5 tháng tăng gấp đôi, 12 tháng tăng gấp ba; sau đó mỗi năm tăng thêm 2 kg. Khi bé 6 tuổi thì cân nặng phải là 20 kg. Nếu ở vùng xa không có cân, có thể đo vòng cánh tay trẻ 1-5 tuổi. Trẻ bình thường 14-15 cm; nếu dưới 13 cm là suy dinh dưỡng. Cách thứ hai là dựa vào chiều cao theo tuổi. Khi mới sinh trẻ dài 50 cm, 6 tháng dài 65 cm, 12 tháng: 75 cm, 2 tuổi: 85 cm, 3 tuổi: 95 cm, 4 tuổi: 100 cm. Sau đó, mỗi năm chiều cao tăng thêm 5 cm, khi bé 8 tuổi phải cao 120 cm. Trẻ dễ bị suy dinh dưỡng nhất trong khoảng thời gian từ 6 đến 24 tháng tuổi. Đây là thời kỳ các em bé có nhu cầu dinh dưỡng cao, đang tập thích ứng với môi trường và rất nhạy cảm với bệnh tật; nhất là những trẻ không được bú sữa mẹ, sinh nhẹ cân hoặc sinh đa thai. Những cháu ở gia đình đông con, điều kiện vệ sinh kém hoặc đang mắc các bệnh nhiễm khuẩn (như sởi, tiêu chảy hay viêm đường hô hấp) cũng dễ bị suy dinh dưỡng. Thông thường các bà mẹ cho rằng trẻ nhỏ cần ăn ít. Họ không nắm được trẻ cần ăn bao nhiêu trong ngày chứ không phải không có khả năng cung cấp đầy đủ. Trung bình trẻ cần ăn 4 -5 bát cháo đậu hoặc cơm nát mỗi ngày. Nhiều gia đình cho rằng trẻ đã lớn, ăn theo người lớn 2-3 bữa là đủ. Thực ra dung tích dạ dày của trẻ có hạn nên ngoài ba bữa với gia đình, trẻ cần được ăn thêm 2-3 bữa phụ như sữa, cháo, chè, chuối... Các bà mẹ cũng đừng nghĩ rằng trẻ cần ăn cơm sớm để cứng cáp, vì sau hai tuổi trẻ mới có đủ răng sữa để nhai tốt. Trẻ biếng ăn thường được mẹ cho dứt sữa để ăn khá hơn. Đây là một sai lầm vì các trẻ này sau khi bị dứt sữa càng bị suy dinh dưỡng nặng hơn vì mất đi 300-400 ml sữa mỗi ngày trong khi vẫn biếng ăn. (Theo Tiếp Thị & Gia Đình)
Phòng chống suy dinh dưỡng ở trẻ em PHÒNG CHỐNG SUY DINH DƯỠNG TRẺ EM 1. Tầm quan trọng của suy dinh dưỡng: Suy dinh dưỡng do thiếu protein- nǎng lượng (thường gọi là suy dinh dưỡng) là tình trạng thiếu dinh dưỡng quan trọng và phổ biến ở trẻ em nước ta. Biểu hiện của suy dinh dưỡng là trẻ chậm lớn và thường hay mắc bệnh nhiễm khuẩn như tiêu chảy và viêm đường hô hấp, trẻ bị giảm khả nǎng học tập, nǎng suất lao động kém khi trưởng thành. Nǎm 2000 ở nước ta có 2,5 triệu trẻ em dưới 5 tuổi bị suy dinh dưỡng, chủ yếu là suy dinh dưỡng thể nhẹ và vừa. Tuy vậy, các thể suy dinh dưỡng này cũng có ý nghĩa quan trọng vì đứa trẻ dễ mắc bệnh, tǎng nguy cơ tử vong và thường kèm theo thiếu hụt các vi chất dinh dưỡng. Đáng chú ý là trẻ bị suy dinh dưỡng thể nhẹ và vừa ít được người mẹ, các thành viên khác trong gia đình chú ý tới vì trẻ vẫn bình thường. ở một cộng đồng (xóm, làng, xã) có nhiều trẻ suy dinh dưỡng, ta càng khó nhận biết được vì chúng đều "nhỏ bé" như nhau. Do đó, suy dinh dưỡng trẻ em cần được sự quan tâm của mọi người. 2. Làm thế nào để biết trẻ bị suy dinh dưỡng? Theo dõi cân nặng hàng tháng là cách tốt nhất để nhận ra đứa trẻ bị suy dinh dưỡng hay không. Trẻ bị suy dinh dưỡng khi không tǎng cân, nhẹ cân hơn đứa trẻ bình thường cùng tuổi. 3. Tại sao trẻ bị suy dinh dưỡng? Thiếu ǎn, bữa ǎn thiếu số lượng, thiếu các chất dinh dưỡng cần thiết để phát triển: Trẻ dưới 5 tuổi có nhu cầu dinh dưỡng cao để phát triển cơ thể. Để đáp ứng nhu cầu đó, cần cho trẻ ǎn uống đầy đủ theo lứa tuổi. Trẻ dưới 4 tháng tuổi cần được bú mẹ hoàn toàn. Sữa mẹ là thức ǎn lý tưởng của trẻ nhỏ. Từ tháng thứ 5 trẻ bắt đầu ǎn thêm ngoài sữa mẹ. Từ tháng tuổi này, thực hành nuôi dưỡng trẻ có ý nghĩa quan trọng đối với suy dinh dưỡng. Nhiều bà mẹ chỉ cho trẻ ǎn bột muối, thức ǎn sam (dặm) thiếu dầu mỡ, thức ǎn động vật, rau xanh, hoa quả. Đây là những tập quán nuôi dưỡng chưa hợp lý cần được khắc phục. Mặc khác, để đảm bảo nhu cầu dinh dưỡng, trẻ cần được ǎn nhiều bữa trong ngày vì trẻ nhỏ không thể ǎn một lần với khối lượng lớn như trẻ lớn hoặc người lớn. Điều này có liên quan đến vấn đề chǎm sóc trẻ. Người mẹ bị suy dinh dưỡng: Người mẹ trước và trong khi mang thai ǎn uống không đầy đủ dẫn đến bị suy dinh dưỡng và có thể đẻ ra đưa con nhẹ cân, còi cọc. Đứa trẻ bị suy dinh dưỡng từ trong bào thai sẽ dễ bị suy dinh dưỡng sau này. Người mẹ bị suy dinh dưỡng, ǎn uống kém trong những tháng đầu sau đẻ dễ bị thiếu sữa hoặc mất sữa, do đó đứa con dễ bị suy dinh dưỡng. Các bệnh nhiễm khuẩn như viêm đường hô hấp, tiêu chảy, các bệnh ký sinh trùng: Đây là tình trạng hay gặp ở nước ta. Chế độ nuôi dưỡng không hợp lý khi trẻ bệnh là một nguyên nhân dẫn đến suy dinh dưỡng sau mắc bệnh ở trẻ dưới 5 tuổi. Thiếu chǎm sóc hay đứa trẻ bị "bỏ rơi": Ngoài chǎm sóc về ǎn uống, đứa trẻ cần chǎm sóc về sức khoẻ (tiêm chủng, phòng chống nhiễm khuẩn), chǎm sóc về tâm lý, tình cảm và chǎm sóc về vệ sinh. Môi trường sống ở gia đình bị ô nhiễm, sử dụng nguồn nước không sạch để nấu ǎn, tắm giặt cho trẻ, sử lý nước thải, phân, rác không đảm bảo là những yếu tố dẫn đến suy dinh dưỡng. 4. Những đứa trẻ nào dễ bị suy dinh dưỡng? Trẻ từ 6-24 tháng: thời kỳ có nhu cầu dinh dưỡng cao, thời kỳ thích ứng với môi trường, thời kỳ nhạy cảm với bệnh tật. Trẻ không được bú sữa mẹ hoặc không đủ sữa. Trẻ đẻ nhẹ cân (<2500g), trẻ để sinh đôi, sinh ba. Trẻ ở gia đình đông con, điều kiện vệ sinh kém, gia đình không hoà thuận. Trẻ hiện đang mắc các bệnh nhiễm khuẩn như: bệnh sởi, tiêu chảy hay viêm đường hô hấp ... 5. Cần làm gì để phòng chống suy dinh dưỡng trẻ em tại mỗi gia đình? Muốn phòng chống suy dinh dưỡng trẻ em, cần có sự hiểu biết, chủ động và thay đổi thực hành của mỗi gia đình. Do đó, chương trình phòng chống suy dinh dưỡng lấy gia đình là đối tượng thực hiện công tác chǎm sóc dinh dưỡng cho trẻ em. Mọi gia đình đều hưởng ứng và thực hiện 8 nội dung cụ thể sau đây: Chǎm sóc ǎn uống của phụ nữ có thai để đạt mức tǎng cân 10-12 cân trong thời gian có thai. Khám thai ít nhất 3 lần, tiêm đủ 2 mũi phòng uốn ván. Cho trẻ bú sớm trong nửa giờ đầu sau khi sinh, bú hoàn toàn sữa mẹ trong 4 tháng đầu và tiếp tục cho bú đến 18-24 tháng. Cho trẻ ǎn bổ sung (ǎn sam, dặm) từ tháng thứ 5. Tô màu đĩa bột, tǎng thêm chất béo (dầu, mỡ, lạc, vừng). ǎn nhiều bữa. Thực hiện phòng chống thiếu vi chất dinh dưỡng: Phụ nữ có thai uống viên sắt/ acid folic hàng ngày. Trẻ em 6-36 tháng uống vitamin A liều cao 2 lần một nǎm. Phòng chống các bệnh nhiễm khuẩn (tiêu chảy, viêm đường hô hấp). Thực hiện tiêm phòng đầy đủ. Chǎm sóc và nuôi dưỡng hợp lý trẻ bị bệnh. Phát triển ô dinh dưỡng trong hệ sinh thái VAC (vườn, ao, chuồng) để có thêm thực phẩm cải thiện bữa ǎn gia đình. Chú ý nuôi gà, vịt để trứng, trồng rau ngót, đu đủ, gấc. Phấn đấu bữa ǎn nào cũng có đủ 4 món cân đối. Ngoài cơm (cung cấp nǎng lượng), cần có đủ 3 món nữa là: rau quả (cung cấp vitamin, chất khoáng và chất xơ); đậu phụ, vừng lạc, cá, thịt, trứng (cung cấp chất đạm, béo) và canh cung cấp nước và các chất dinh dưỡng bổ sung giúp ǎn ngon miệng. Thực hiện vệ sinh môi trường, dùng nguồn nước sạch, tẩy giun theo định kỳ, rửa tay trước khi ǎn và sau khi đi đại tiểu tiện. Đảm bảo vệ sinh thực phẩm, thức ǎn không là nguồn gây bệnh. Thực hiện gia đình hạnh phúc, có nếp sống vǎn hoá, nǎng động, lành mạnh. Có biểu đồ tǎng trưởng để theo dõi sức khoẻ của trẻ. Không có trẻ suy dinh dưỡng, không sinh con thứ ba.
Chế độ ăn cho bé suy dinh dưỡng Có nhiều nguyên nhân gây suy dinh dưỡng (SDD) cho bé nhưng dù nguyên nhân nào thì hậu quả cũng là việc bé bị thiếu năng lượng và chất dinh dưỡng - làm bé không tăng cân, chiều cao và giảm trí thông minh. Do đó, chế độ ăn của bé SDD có nguyên tắc chung là làm tăng năng lượng và tăng chất dinh dưỡng. Tăng dầu mỡ: vì dầu mỡ cung cấp năng lượng gấp đôi chất bột và chất đạm. Mỗi bát bột, cháo hoặc cơm của bé cần có một thìa canh dầu hoặc mỡ. Nấu đặc: Vì nếu nấu loãng, nhiều nước thì năng lượng sẽ thấp. Nếu bé khó ăn, có thể dùng men amylase hoặc Neopeptin nhỏ vào bát bột đặc - làm bột lỏng ra và bé sẽ dễ ăn hơn. Tăng bữa ăn: - Ngày ăn 5-6 bữa thay vì chỉ ăn 3 bữa. - Ăn thêm bữa phụ, ví dụ như, sau khi ăn bữa chính, nếu bé ăn ít hơn nửa bát thì có thể cho bé uống nửa cốc sữa, nửa hũ yaourt, nửa quả chuối, một cái bánh Flan (caramen)… vì làm như vậy bé đỡ chán ăn (một nửa để vừa sức của bé, không nên ép ăn hết khi bé đã chán. - Đặc biệt bé SDD nên cho ăn thêm một bữa tối trước khi đi ngủ. Tăng cường chất dinh dưỡng: Bé cần ăn cả xác (cái) thực phẩm. Khi chế biến phải chú ý xắt nhuyễn, nấu mềm và nêm phù hợp với khẩu vị của bé. Bé thường ăn nhạt và không thích có nhiều mùi gia vị. Những thực phẩm thích hợp với bé là trứng, thịt băm, cá băm, rau cũng nên xắt nhuyễn. Lưu ý: không nên cho bé uống nước quả trước khi ăn hoặc coi nước quả là một bữa phụ vì nước quả rất ít năng lương, ít chất xơ, chỉ có vitamin tan trong trong nước và có đường nên sẽ làm bé không muốn ăn bữa chính. Ngoài ra khi bé đã bị SDD thì bé cần bổ sung một số vi chất dinh dưỡng (vitamin và muối khoáng). Bé cần được các bác sĩ chuyên khoa dinh dưỡng khám và theo dõi sức khỏe để cho thuốc thích hợp. Người mẹ không nên tự ý mua thuốc cho con vì tuy là “thuốc bổ“ nhưng nếu dùng không đúng cũng sẽ gây ra hậu quả không tốt cho sức khỏe của bé. (Theo Me & Be)
Trẻ ăn nhiều vẫn suy dinh dưỡng ??? Trẻ ăn nhiều vẫn… suy dinh dưỡng? Giadinh.net - Tại Việt Nam, theo điều tra của Viện Dinh Dưỡng cứ 4 trẻ dưới 5 tuổi thì có một trẻ bị suy dinh dưỡng thể nhẹ cân và gần 1/3 số trẻ bị suy dinh dưỡng thể thấp chiều cao theo tuổi (suy dinh dưỡng mãn tính). Trẻ bị suy dinh dưỡng do nhều nguyên nhân, nhưng đa số do chế độ ăn hàng ngày không cung cấp đủ năng lượng, do khả năng hấp thu kém hoặc do rối loạn tiêu hoá lâu ngày dẫn đến suy dinh dưỡng. Trẻ ăn nhiều vẫn bị suy dinh dưỡng có thể do lượng thức ăn đưa vào nhiều nhưng không cung cấp đủ chất dinh dưỡng cần thiết hoặc cơ thể không hấp thu được chất dinh dưỡng. Hơn nữa, ăn nhiều và thường xuyên một loại thức ăn nào đó khiến cho cơ thể thiếu cơ hội thu nhận các thực phẩm khác dẫn đến thiếu chất và không có sự tăng trưởng toàn diện. Ở mỗi cơ thể trẻ, khả năng tiêu hóa và hấp thu thức ăn rất khác nhau nên lượng thức ăn cần thiết đưa vào cơ thể cũng khác nhau. Trẻ ăn nhiều, lượng thức ăn vượt quá khả năng tiêu hóa, sẽ không có đủ khả năng tiêu hóa hết thức ăn trong khi hệ tiêu hóa vẫn chưa hoàn chỉnh, dẫn đến phần thức ăn dư thừa đó làm cho trẻ có cảm giác no hoặc chướng bụng, khó tiêu nên thường xuyên gây ra các triệu chứng như phân sống, tiêu chảy, rối loạn tiêu hoá dẫn đến mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột. Để giải quyết tình trạng trên và cải thiện khả năng tiêu hóa của trẻ, chúng ta cần bổ sung cho trẻ một số vi khuẩn sống có ích cho đường ruột, một số vitamin, men amylase… giúp cân bằng hệ vi khuẩn đường ruột để tránh sự tăng sinh của các vi khuẩn gây bệnh, đồng thời tăng khả năng tiêu hóa thức ăn nhờ tác dụng của các men vi sinh. Hiện nay, trên thị trường có rất nhiều chế phẩm sinh học nhằm bổ sung các vi khuẩn có ích cho đường tiêu hóa, tăng cường hấp thu dưỡng chất và kích thích ăn ngon. Một trong các loại đó là cốm vi sinh “Bio-acimin” - ngoài việc bổ sung đa dạng các vi khuẩn sống có ích cho đường ruột, thành phần còn phối hợp thêm một số các vitamin nhóm B rất cần thiết cho cơ thể như B1, B2, B5, B6, B9... Đặc biệt là tinh chất men bia có trong công thức chứa 21 acid amin (trong đó có 8 acid amin cơ thể không tự tổng hợp được phải đưa vào từ thức ăn) cùng các nguyên tố vi lượng cần thiết cho cơ thể giúp kích thích ăn ngon và tăng cường hấp thu dưỡng chất, kích thích hệ miễn dịch. Chế phẩm bào chế dưới dạng cốm đựng trong gói nhỏ, đặc biệt có hương vị sữa nên rất dễ sử dụng, thích hợp với đa số trẻ nhỏ từ 3 tháng tuổi trở lên. Nguyên nhân dẫn đến suy dinh dưỡng ở trẻ có rất nhiều nhưng nhìn chung đều dẫn đến tình trạng thiếu vi chất dinh dưỡng, trẻ kém hấp thu và ăn không ngon. Các bậc cha mẹ cần quan tâm hơn đến chế độ ăn của trẻ để cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng, hợp lý, phù hợp với mỗi thời kỳ phát triển của trẻ. Ngoài ra nên kết hợp bổ sung các men vi sinh cho hệ tiêu hóa của trẻ theo các chuyên gia dinh dưỡng hoặc chỉ dẫn của bác sỹ, giúp trẻ tiêu hóa và hấp thu thức ăn tốt hơn, ham ăn, chóng đói và ăn ngon miệng. ThS.BS Lê Thị Hải Giám đốc TT khám & tư vấn DD – Viện Dinh Dưỡng
Phòng chống suy dinh dưỡng ở trẻ mỗi bà mẹ nên quan tâm mỗi khi trẻ bị suy dinh dưỡng rất ảnh hưởng tới sự phát triển của trẻ.
