Lúc còn nhỏ thì sống nhờ vào sự bảo bọc, nuôi nấng của cha mẹ, người thân. Nhưng đến khi khôn lớn, mỗi người phải chọn cho mình một hướng đi, một nghề nghiệp nhất định để tự nuôi sống bản thân, tự tạo lập cuộc sống cho riêng mình chứ không thể sống thụ động, dựa dẫm vào người khác mãi được. Để xây dựng cho bản thân một cuộc sống ổn định, thực sự có ý nghĩa thì không thể xem nhẹ việc lựa chọn nghề nghiệp. Chọn một nghề nghĩa là chọn cho mình một tương lai. Chọn nghề không phù hợp tức là xây dựng cho mình một tương lai không thật sự vững chắc. Nhằm chọn cho mình một hướng đi đúng đắn, phù hợp thì trước hết phải hiểu rõ về bản thân mình, phải biết mình muốn những gì, thích những ngành nghề gì, và điều quan trọng là biết mình có khả năng về lãnh vực nào. Nếu như không đánh giá được bản thân mình, không hiểu rõ mình thì rất khó có thể chọn một nghề nghiệp phù hợp. Nếu vì một vài lý do nào đó để rồi chọn những ngành nghề mà mình không hiểu biết gì về nó, không có khả năng trong lãnh vực đó, không thuộc sở thích của mình thì khó lòng phát huy được năng lực, và năng suất lao động sẽ thấp, tinh thần cũng không được thoải mái, không hứng thú trong công việc. Điều đó cũng có nghĩa là mình sẽ không có được hạnh phúc trong cuộc sống và càng không thể trở thành một con người thành đạt. Nếu chúng ta được làm những công việc phù hợp với năng lực và sở thích của mình, thì mình sẽ làm việc chăm chỉ hơn, có nhiều hứng thú trong công việc và dễ đạt được thành công. Thế thì làm thế nào để xác định được ngành nghề phù hợp sở thích, điều kiện và năng lực của mình? Trước hết, để xác định được ngành nghề phù hợp nhất với mình, bạn hãy liệt kê ra vài ba ngành nghề, hay công việc mà bạn thích, bạn thấy mình có năng khiếu. Sau đó tìm hiểu về những ngành nghề hay công việc đã liệt kê, chẳng hạn: các ngành nghề, công việc đó có những đặc điểm nào khiến bạn thích thú, ngành nghề hay công việc đó yêu cầu về những kỹ năng, phẩm chất gì, tính cách ra sao, cơ hội nghề nghiệp, nhu cầu của xã hội, đánh giá xu hướng phát triển của ngành nghề, ngành nghề đó yêu cầu sức khỏe, ngoại hình như thế nào, mục tiêu và nội dung đào tạo, chương trình đào tạo, thời gian đào tạo, thậm chí là cả vấn đề học phí, thông tin về trường, về nơi đào tạo nghề, đội ngũ giáo viên,… Trong thời đại ngày nay, tìm hiểu những thông tin này không khó lắm, có thể tìm hiểu qua mạng lưới internet, qua bạn bè, thầy cô, qua người thân, qua những người có kinh nghiệm, qua các chuyên gia, qua sách báo, tạp chí,… Với những thông tin về ngành nghề mà bạn có được sẽ giúp bạn có thêm cơ sở để xem mình có thực sự phù hợp với ngành nghề đó hay không. Hiện nay, với sự phát triển của mạng lưới internet, sự ra đời của các trang web hướng nghiệp, các công cụ trắc nghiệm về vấn đề định hướng, lựa chọn nghề nghiệp được đăng tải trên các trang web cũng là những phương tiện, công cụ hữu ích giúp bạn xác định ngành nghề phù hợp với mình. Khi bạn làm các bài trắc nghiệm về sở thích nghề nghiệp, dựa trên cơ sở năng lực, sở thích, quan điểm, nguyên tắc sống của bạn, các bài trắc nghiệm sẽ đưa ra những tư vấn và dự đoán về nghề nghiệp hoặc nhóm ngành nghề phù hợp với bạn. Tuy nhiên, những dự đoán ấy chỉ có tính tham khảo mà thôi, không nên lấy đó làm cơ sở chính để quyết định ngành nghề của mình. Sau khi đã xác định được nghành nghề mà mình thích, hãy tận dụng các cơ hội để làm một số công việc liên quan tới nghề mình lựa chọn nhằm khám phá năng lực, sở thích, tính cách bản thân mình, xem có phù hợp với nghề đó hay không. Ví dụ: làm báo tường, viết bài gửi cho các báo để xem mình có phù hợp với nghề báo không; làm thủ quĩ cho lớp để xem mình có phù hợp nghề kế toán không, tổ chức một buổi picnic hay hội trại, cuộc thi của lớp, của nhóm để xem xét năng lực tổ chức, lãnh đạo của mình... Từ đó bạn có được quyết định chọn nghề phù hợp. Tiếp theo là xác định năng lực học tập của bản thân. Đây không phải là vấn đề chỉ dựa vào điểm số hay những lời đánh giá, lời phê trong học bạ để xác định năng lực học tập của cá nhân. Điểm số trong học bạ chỉ mang tính tương đối, không phản ánh đúng 100% năng lực của cá nhân. Để đánh giá đúng năng lực học tập của cá nhân thì phải căn cứ vào điểm học tập trên lớp, về khả năng giải quyết các vấn đề trong chương trình học, trong nội dung học tập của mình. Giải thử các đề thi của các môn thi liên quan đến ngành học mà bạn ưa thích, rồi so sánh với đáp án để xem khả năng của mình ra sao. Bên cạnh đó, những lời đánh giá, nhận xét của thầy cô, bạn bè về bản thân bạn cũng là một trong những cơ sở quan trọng để bạn đánh giá năng lực học tập của chính mình. Sau khi đã chọn ngành nghề, xác định được khả năng của bản thân, lựa chọn trường, chọn khối để thi, hoặc chọn cơ sở, trung tâm đào tạo nghề để học nghề cũng góp phần quan trọng trong sự thành công của bạn. Chọn khối thi thì dựa trên năng lực học tập, trên các môn học sở trường của bản thân để chọn. Khi chọn trường thì cần quan tâm tới một số yếu tố như là: Vấn đề tài chính (học phí, lệ phí, học bổng, cơ sở vật chất của trường, chuẩn đào tạo đầu ra của trường đó được xác định như thế nào, đội ngũ giảng viên của trường, uy tín, thương hiệu, truyền thống đào tạo của nhà trường,… Khi đã tìm hiểu về các trường, bạn hãy so sánh để đưa ra sự lựa chọn hợp lý nhất. Điều này khiến bạn hiểu hơn về ngôi trường mình sẽ theo học, chủ động đón nhận nó, tránh trường hợp không biết gì về trường hoặc mộng ước quá nhiều dẫn đến tình trạng thất vọng, chán nản khi chính thức trở thành sinh viên. Việc chọn cơ sở hay trung tâm đào tạo nghề để học nghề cũng tương tự như thế. Tuy nhiên, cuộc sống không hề đơn giản, không phải lúc nào chúng ta cũng đạt được những gì mình mong muốn, không phải lúc nào mình cũng chọn đúng ngành nghề, đúng trường, đúng cơ sở đào tạo mà mình mong muốn, không phải lúc nào cũng được làm những công việc mà mình ưa thích, phù hợp với khả năng của mình. Song, chúng ta không nên vì thế mà sinh chán nãn, thất vọng, buông xuôi. Chúng ta vẫn phải cố gắng, vẫn nuôi hy vọng là sẽ có ngày mình tìm được những công việc phù hợp nhất với mình. Trong lúc chờ đợi niềm mong ước của chúng ta trở thành hiện thực thì chúng ta vẫn phải sống, phải lao động để tự nuôi sống bản thân, giúp đỡ người thân và cống hiến cho xã hội. Nếu chúng ta chưa tìm được công việc phù hợp mà buông xuôi thì chẳng những trong công việc hiện tại chúng ta không thực hiện tốt mà công việc mong ước của mình cũng không có cơ may tìm được. Cũng như việc một người trồng cây cam, mục đích mà người trồng nhắm đến là trái cam chứ không phải cây cam. Người ấy không thể có ngay được trái cam mà phải qua công đoạn trồng trọt, chăm bón cho cây và chờ đợi mới hái được trái cam, nếu họ không gieo trồng, không chăm bón cây cam thì làm sao hái được trái cam chín mộng. Những mục đích trong cuộc sống không dễ gì đạt được. Đôi khi, để đạt được mục đích ấy người ta phải đi qua những bước trung gian. Vì mục đích khó đạt được như vậy, cho nên một khi đạt được nó chúng ta cảm thấy vui, cảm thấy hạnh phúc tràn ngập và càng quý thành quả của mình hơn. Một trong những điểm mốc quan trọng trong việc lựa chọn nghề nghiệp của thế hệ trẻ ngày nay là việc chọn ngành nghề để học tiếp sau khi các bạn tốt nghiệp Trung học Phổ thông. Như đã trình bày ở trên, việc chọn ngành nghề này phải dựa trên sở thích, năng lực, điều kiện của cá nhân. Bạn phải đánh giá bản thân mình, đánh giá năng lực học tập của mình, điều kiện hoàn cảnh gia đình của mình để rồi có lựa chọn thích hợp cho bước ngoặt quan trọng này. Nếu học lực của bạn không cao thì không nên chọn vào những ngành nghề “top ten”. Nếu gia cảnh của bạn khó khăn thì không nhất thiết phải thi vào Đại học, Cao đẳng. Thực ra bạn còn có nhiều con đường khác để đi, chúng cũng tốt cho bạn, cho gia đình bạn và cho xã hội chứ không phải là cùng đường. Nhiều bạn không tự lượng sức mình, nhất quyết phải thi vào Đại học, Cao đẳng, đặt hết hy vọng vào đó. Đến khi thi hỏng thì lại thất vọng, chán chường, thậm chí có bạn đã quá tuyệt vọng và tìm đến cái chết, thật là đáng thương! Bên cạnh đó cũng có một số bạn may mắn hơn, thi đậu Đại học, Cao đẳng, nhưng do gia cảnh khó khăn, không chu cấp đủ cho việc học, đành phải bỏ học giữa chừng, rồi cũng thất vọng, chán nãn. Và tệ hại hơn là có bạn sinh ra hận bản thân, hận gia đình và hận luôn cả xã hội, hận vì số phận hẩm hiu, nghèo khó của mình. Thế là chính bạn ấy đã làm khổ mình, tự thiêu đốt mình bằng niềm tủi hận do không đạt được mục đích, một mục đích vượt quá khả năng hiện tại của bản thân đang có. Chúng ta nên biết rằng, mỗi người đều có một hoàn cảnh, một khả năng khác nhau. Vì vậy, chúng ta cũng nên xây đắp những ước mơ, những mục đích cho riêng mình, không đua đòi, bắt chước. Khi xác định mục đích của bản thân, bạn nên nhớ rằng, mục đích ấy phải có cơ sở, phải được hình thành trên nhưng điều kiện và khả năng hiện tại của bản thân, nếu không thì mục đích ấy chỉ là ảo mộng, chỉ là huyễn cảnh, chẳng những không đạt được mà đôi khi chúng ta lại bị khổ đau vì nó. Và bạn cũng nên biết rằng, cha mẹ nào cũng thương con, muốn cho con được hạnh phúc, chẳng qua là cha mẹ chưa có khả năng để lo cho con mà thôi, cho nên bạn đừng hận cha mẹ mà tội cho họ. Có một câu châm ngôn rất là chí lý rằng, đừng hỏi xã hội đã giúp gì cho ta mà hãy tự hỏi là ta đã đóng góp được gì cho xã hội. Chúng tôi thiết nghĩ câu châm ngôn này sẽ là một liều thuốc tốt để chữa trị vết thương oán hận trong lòng bạn. Xã hội ta đang có một căn bệnh trầm kha, đó là căn bệnh bằng cấp. Nếu bạn là một con người có bản lĩnh, có năng lực thì không nên tự biến mình thành nạn nhân của căn bệnh trầm kha này. Làm thầy là tốt mà làm thợ cũng tốt không kém. Trong xã hội không có ngành nghề nào là không quan trọng. Bạn thử tưởng tượng, nếu xã hội chúng ta không ai chịu làm nông nghiệp thì chúng ta lấy lương thực đâu để mà ăn, để sống; không ai chịu làm công nhân may mặc thì chúng ta lấy đâu ra áo để mặc… Chỉ cần chăm chỉ, cần mẫn và tận tụy với nghề nghiệp chân chính của mình thì đều đáng được trân trọng, và sự sống của mình thật sự có ý nghĩa. Hãy lựa chọn cho mình một hướng đi phù hợp với khả năng và hoàn cảnh của mình, đừng trèo cao mà té nặng. Bởi việc lựa chọn nghề nghiệp có ảnh hưởng lớn đến tương lai của thế hệ trẻ như thế, cho nên các bậc phụ huynh cần phải quan tâm giúp đỡ. Để có thể giúp đỡ cho con em mình trong việc lựa chọn nghề nghiệp thì cần lưu tâm đến những sinh hoạt trong đời sống cũng như trong việc học tập của các em. Thông qua đó cha mẹ sớm phát hiện ra những điểm mạnh và điểm yếu cũng như những năng khiếu bẩm sinh của con em, để rồi tạo điều kiện và hướng dẫn cho các em phát huy những năng khiếu, điểm mạnh của các em, đồng thời hạn chế, khắc phục những điểm yếu để ngày càng hoàn thiện hơn. Và định hướng cho các em lựa chọn những ngành nghề phù hợp với khả năng và sở thích. Có một số bậc phụ huynh định hướng nghề nghiệp cho con em mình không phải dựa vào khả năng, sở thích của các em mà lại dựa vào sở thích của chính họ, dựa vào gia thế và truyền thống của gia đình chứ không hề quan tâm rằng, ngành nghề đó các em có thích hay không, có khả năng về nó hay không? Những bậc phụ huynh nào làm như thế thì quả thật là dại dột. Dẫu biết rằng cha mẹ làm như thế cũng là vì thương con, nhưng bởi không hiểu con, không lắng nghe lời giải bày của con nên vô tình đã làm khó cho con, khiến cho con phải khổ. Tại vì, một khi cha mẹ ép đặt nghề nghiệp cho con cái, nếu người con không tuân theo lời cha mẹ thì sẽ mang tội cãi lại cha mẹ, bất hiếu với cha mẹ, lương tâm dằn vặt, tình cảm giữa cha mẹ và con cái sẽ bị sứt mẻ; nếu như người con tuân theo lời ba mẹ, đi theo con đường mà ba mẹ chọn cho mình thì người con sẽ không hăng say, hứng thú trong công việc, trong học tập, khó đạt được thành quả như cha mẹ mong muốn, thậm chí là có thể gặp thất bại, làm hỏng việc vì người con không thích nó, không có khả năng về lãnh vực đó. Còn đối với kết quả thi Đại học, Cao đẳng,… nếu con cái thi đậu thì đấy là một điều tốt lành, không có gì đáng bàn, tuy nhiên cha mẹ cũng phải nhắc cho con cái biết, đấy chỉ mới là kết quả bước đầu, không có gì lớn lao để các em không tự cao, tự mãn; nếu như con không đậu thì cũng động viên, khích lệ con, đừng chê trách con, đừng nhắc đến vấn đề đó nhiều, vì con cái đã đủ buồn, đủ khổ về kết quả thi của mình rồi, nếu cha mẹ chê trách và nhắc đến hoài thì chỉ làm cho con quẩn trí, buồn khổ thêm mà thôi, thậm chí là khiến cho con chán đời, tìm đường quyên sinh nữa. Vì lúc đó người con thường hay nghĩ rằng: “Mình đã đau khổ, buồn phiền rồi, vậy mà ngay cả cha mẹ là người thân yêu nhất của mình cũng không thông cảm và thương yêu mình, mình đâu còn nơi nào để tựa nương, vậy thì sống làm gì nữa?”. Cho nên các bậc phụ huynh hãy cẩn thận! Vì thế, những ai làm cha mẹ, những ai muốn nuôi dạy con cái mình trở thành những người trưởng thành, muốn con mình có hạnh phúc và thành công trong cuộc sống thì nên thận trọng trong vấn đề này, đừng để cho con cái phải khó xử mà cũng đừng để cho con quá tự do trong cuộc sống. Các bậc cha mẹ phải nhớ rằng, thương yêu và hiểu biết phải luôn luôn song hành mới có thể giúp con cái đúng nghĩa. Nếu thương yêu mà thiếu hiểu biết thì chỉ làm cho con thêm hư hỏng; còn hiểu biết mà thiếu thương yêu chỉ làm khổ và làm khó cho con thêm mà thôi. Về phần người con thì cần phải lễ phép tâm sự những vấn đề trong cuộc sống cho cha mẹ nghe, nên lắng nghe ý kiến đóng góp của cha mẹ và trình bày những tâm tư, nguyện vọng của mình cho cha mẹ hiểu, không được tự ý làm càn mà cũng không nên quá thụ động. Có như vậy tương lai của con cái mới có thể được xây dựng trên nền tảng vững chắc và tình cảm giữa cha mẹ và con cái mới được gắn kết bền chặt và càng thêm nồng ấm. Ths. Hoàng Minh Phú Nguồn: http://www.tamlyhocungdung.com/tuoi-tre-va-viec-lua-chon-nghe-nghiep
