Kinh nghiệm: Uber Và Nguồn Động Lực Cho Những Startup Công Nghệ

​

Buổi trưa nắng chang chang, Thúy, một đối tác của công ty tôi mời tôi đi ăn trưa, địa điểm là một quán sushi gần văn phòng của chúng tôi. Văn phòng cô ấy sát ngay văn phòng của tôi ở Võ Văn Tần, Q3.

Cô ấy gọi Uber thay vì vẫy xe taxi đang chạy ào ào trên đường. Anh tài xế đến hơi lâu do đi nhầm đường vòng qua Pasteur lên xa rồi mới vòng lại. Có lẽ anh ấy mới chạy xe Uber gần đây, Thúy giải thích, điểm trung bình của anh ấy là 4.6 sao, không cao lắm. Thôi mình thông cảm cho anh ấy vậy, cô nói.

Khoảng cách khá gần, chi phí của chuyến đi chỉ khoảng dưới 10,000vnđ.
Nếu với một chuyến đi như vậy, các tài xế của các công ty “đại gia” trong ngành taxi như V, M gần như chắc chắn sẽ không vui do phải đi lòng vòng mới đón được, mà thu về chỉ vài ngàn.

Anh tài xế không hề tỏ vẻ không vui, xin lỗi vì tới trễ, anh ấy mở cửa cho chúng tôi ra khỏi xe. Không hề mất thời gian cho việc thanh toán, chờ đợi lấy phiếu hay chờ thối lại tiền thừa, chúng tôi bước ra, đóng cửa và đi thẳng vào quán.

Sau này tôi mới được biết là Uber có thưởng cho các tài xế thông qua số lượng chuyến đi thay vì chỉ tính phần trăm theo kiểu thông thường.

Dù chưa hẳn là hài lòng 100% với chuyến đi do phải chờ lâu, Thúy vẫn chấm điểm anh tài xế đó trên Uber app 5 sao. Mong là anh ấy sẽ khá hơn, Thúy nói.

Đây là một trải nghiệm của tôi khi sử dụng dịch vụ của một tài xế thông qua Uber!
Tôi rất hài lòng với trải nghiệm này. Các lần đi xe tiếp theo thông qua Uber tôi cũng đều hài lòng như vậy. Thậm chí hơn.

*

Có lẽ ít có công ty nào chỉ mới thành lập được vài năm lại đạt được những thành tích tăng trưởng bạo liệt như Uber:

• Giá trị công ty: Từ khoảng 200,000 USD đầu tư ban đầu vào 2009 – chỉ mất 6 năm, ngày nay Uber được đánh giá giá trị bằng khoảng 62.5 tỷ USD, tăng trưởng gấp hơn 300,000 lần!

• Số lượng “sản phẩm”: Ban đầu chỉ là một phần mềm (app) được cài trên điện thoại thông minh (smart phone) chỉ với khoảng 10 tài xế tham gia tại 1 thành phố ở Mỹ, ngày nay tại hơn 300 thành phố trên thế giới, hàng trăm ngàn tài xế thông qua Uber đang hàng ngày cung cấp dịch vụ tới hàng triệu con người. Uber vừa công bố đã cung cấp được 1 tỷ (1,000,000,000) chuyến đi! Tôi tin rằng, con số kỷ lục này sẽ sớm được nâng lên thành 10 tỷ chuyến đi!

Đây là 2 điều mà không có công ty nào trên thế giới đạt được như Uber.

Dĩ nhiên, phần lớn trong chúng ta đều đã đọc các bài viết trên các phương tiện truyền thông nói rất nhiều về Uber, rất nhiều điều là không tốt, thậm chí phản đối quyết liệt. Ít ai trong chúng ta ngồi phân tích thật sự các câu hỏi Uber là gì, cái gì nằm sau thành công dữ dội này của Uber, chúng ta có thể học được các bài học gì cho tương lai?…

Bài viết này sẽ tìm cách trả lời một phần nào những câu hỏi trên. Chúng ta sẽ lướt qua các chủ đề:

1. Bản chất cốt lõi của ngành Uber đang kinh doanh là gì?
2. Uber là một công ty gì?
3. Uber đem lại những giá trị gì?
4. Sự sáng tạo của Uber nằm ở đâu?
5. Bạn có thể ứng dụng những bài học của Uber ra sao?

*

1. Bản chất cốt lõi của ngành Uber đang kinh doanh là gì?
Hoàn toàn không mới! Thậm chí vô cùng cũ! Thậm chí có thể cũ tới hàng ngàn năm!
Uber chính là làm trung gian, hay còn gọi là “cò”!

Uber làm trung gian cho 2 nhóm người và ăn tiền “hoa hồng” của giao dịch giữa 2 nhóm người này. Hiện tại, Uber đang tạo ra môi trường giúp việc giao dịch giữa 2 nhóm người A “đang sở hữu xe hơi rỗi” và nhóm người B “đang cần đi xe”. Nếu không tính thực tế thị trường Việt Nam, nơi mà tỷ lệ nhóm A – người đang sở hữu xe hơi – không lớn, khi chúng ta nhìn ra thị trường toàn cầu, rõ ràng tập hợp của cả 2 nhóm người A và B này là vô cùng lớn.

Đây là một cái bánh khổng lồ và Uber đang tìm cách dẫn đầu thị trường này. Với thành tích 1 tỷ chuyến xe sau 6 năm và hàng tỷ đô đầu tư, Uber đang đi đúng hướng và có lẽ khá đúng tiến độ.

2. Uber là một công ty gì?

Nếu bạn là một doanh nhân, tôi mong rằng câu trả lời của bạn không phải là: Uber là một công ty taxi!

Đó là một câu trả lời sai, thiếu nghiên cứu và không nhìn ra được bản chất kinh doanh của Uber, hơn thế nữa, bạn sẽ rất khó học được những bài học sâu sắc từ Uber. Vì thế tôi mong bạn trả lời khác đi.

Câu trả lời của tôi sẽ là: Uber là một công ty giải pháp công nghệ sáng tạo, đang đánh vào thị trường dịch vụ giao thông vận tải, với mô hình là “cò” hay gọi một cách văn hóa hơn là “chợ” (Marketplace) của 2 nhóm người A và B nêu trên.

Uber không phải là một công ty taxi!

Uber không sở hữu xe.
Uber không có nhân viên làm tài xế taxi.

Xin bạn lưu ý điều này!

3. Uber đem lại những giá trị gì?
Tôi đặt giả thiết là bạn đã biết sơ qua về Uber, hoặc xác suất cao là bạn đã từng đi Uber, đi trực tiếp hay đi qua bạn bè gọi đều được.

Với người sử dụng dịch vụ – nhóm B nêu trên. Sự khác biệt của Uber khá rõ ràng, dễ thấy:

a. Bạn sử dụng dễ dàng:
Chỉ cần có điện thoại thông minh, bạn có thể cài đặt app Uber và gọi cho xe gần nhất rất nhanh.

b. Bạn kiểm soát thông tin và nhiều thứ khác:
Bạn biết được chi phí đi xe trước khi lên xe, bạn có số điện thoại của tài xế, số xe, loại xe, bạn còn nhìn thấy rõ xe đang đậu chỗ nào gần bạn, đang di chuyển đến chỗ bạn ra sao… Toàn bộ thông tin chuyến đi của bạn được lưu trữ trên hệ thống, bạn có thể truy xuất dễ dàng, kiểm soát được mình đi đâu, chi phí ra sao và “than phiền” với Uber nếu trải nghiệm của bạn không được như ý.

Bạn có quyền lựa chọn loại xe, bạn có quyền lựa chọn tài xế bạn thích, giá cả còn tùy thuộc vào giờ thấp điểm (giá mềm hơn) và giờ cao điểm.

Bạn không phải gào gọi xe, bạn không phải đứng lên vẫy vẫy, gọi điện xong bạn chỉ chờ xe đến và bước lên xe.

c. Bạn theo dõi hành vi của tài xế:
Do cơ chế kiểm soát của Uber giao quyền lực vào tay người sử dụng dịch vụ là chính bạn, bạn có quyền (và bắt buộc) chấm điểm tài xế ngay sau mỗi chuyến đi, phần lớn các tài xế chở bạn đi lịch sự hơn rất nhiều so với các tài xế của các hãng khác. Việc chờ đợi, đi vòng vo thêm 1-2 điểm ngoài dự kiến (extra service) hoàn toàn làm các bác tài này khó chịu, ngược lại, các anh chị tài xế này đều rất vui vẻ và luôn trấn an chúng tôi rằng không phải suy nghĩ lo lắng gì, các anh chị ấy đều rất vui vẻ phục vụ chúng tôi.

d. Bạn có xe ngon lành hơn:
Xe được giữ sạch sẽ hơn nhiều, thậm chí có thể nói là thơm tho. Ngược lại với phần lớn các taxi của các hãng đang chạy ngoài kia, vệ sinh không tốt, một số trường hợp còn hôi và bẩn.

Thời gian đầu khi Uber mới xuất hiện, trên các mạng xã hội mọi người trầm trồ chia sẻ với nhau trải nghiệm đi “taxi” bằng những xe siêu xịn, điều không thể xảy ra khi bạn đi hãng khác. Hiện nay Uber có nhiều loại xe ứng với nhiều mức giá khác nhau.

e. Bạn chi thấp hơn:
Kể từ khi Uber vào Việt Nam, cộng thêm xuất hiện một số đối thủ cạnh tranh mạnh, các hãng taxi khác buộc phải giảm giá cạnh tranh, người tiêu dùng được lợi, giá Uber đã không quá chênh lệch so với các hãng khác, tuy vậy nếu so với các hãng taxi Việt Nam lớn, Uber vẫn rẻ hơn khoảng 10-20% tùy thời điểm.

Chính sách giá được điều chỉnh thay đổi phù hợp từng vùng giúp bạn có cảm giác bạn có “lợi” hơn.

f. Bạn nhận khuyến mãi bạo:
Trước Uber, các hãng taxi khác không hề biết đến cái gọi là khuyến mãi. Ngày này, nếm hết “đòn” khuyến mãi của Uber này đến đòn khác, lại thêm các “đòn” của G. taxi mới xuất hiện, hẳn là các hãng này đã phải nghĩ lại. Bạn chưa từng tham gia Uber, bạn tham gia ngay đi, bạn sẽ được 2 chuyến đi miễn phí mỗi chuyến tới 50,000vnđ, tổng cộng 100,000vnđ. Bạn đã sử dụng Uber rồi và muốn giới thiệu bạn bè sử dụng? Uber ngoài việc tặng cho bạn của bạn 100,000 nêu trên, cũng sẽ tặng cho bạn một số tiền tương tự.

Chưa kể các dịp khác, ví dụ đợt tôi tham gia sự kiện Startup tại trường ĐH Bách Khoa TP HCM, Uber đã miễn phí đi lại cho những người tham gia sự kiện này nếu bạn nhập vào code tương ứng cho sự kiện. Tôi không rõ có bao nhiêu người sử dụng Uber lần đầu từ đợt khuyến mãi này? Hẳn bạn không từ chối lâu lâu có một chuyến đi miễn phí?

g. Bạn phản hồi dễ dàng:
Hiện nay để cạnh tranh với Uber, các hãng khác bắt đầu xây dựng các app của riêng mình, nâng cấp hệ thống qua đó giúp khách hàng kiểm soát phần nào thông tin chuyến đi. Ví dụ với tôi, khi gọi tổng đài sử dụng V. tôi có thể biết được số tài, điện thoại của tài xế sắp đến chở tôi đi. Tuy vậy, trong trường hợp tôi vẫy xe ngoài đường, các thông tin này tôi sẽ không có. Trong trường hợp tài xế “làm gì tôi” (lo ngại có cơ sở hay không không biết – nhưng đây là một lo ngại thực tế của rất nhiều người sử dụng xe taxi), hoặc tôi để quên đồ trên xe, việc báo cáo lên hãng hay tìm lại đồ trên xe khá phức tạp hay trong nhiều trường hợp là không thể. Với Uber điều đó thật dễ dàng do thông tin được lưu trữ và kiểm soát.

—

Với người cung cấp dịch vụ – nhóm A nêu trên – các lợi ích cũng rất rõ ràng. Giả thiết rằng bạn đang sở hữu 1 chiến xe hơi, và bạn có một lượng thời gian mỗi ngày rảnh rỗi muốn khai thác, Uber sẽ thuyết phục bạn rằng:

a. Tăng thu nhập:
Bạn làm thêm mỗi ngày mấy tiếng, bạn tăng thu nhập của mình lên rất nhiều. Nhiều là bao nhiêu ư? Tùy ở bạn thôi, một số tài xế thông qua Uber có thu nhập 20 thậm chí 30-40 triệu/tháng. Trừ tiền xăng, tiền khấu hao xe, bạn có “thêm” thu nhập từ những thời gian rảnh rỗi của bạn.

b. Bạn làm chủ:
Bạn làm chủ việc “kinh doanh” này, không có một ông Hải nào đó kiểm soát bạn, la mắng bạn, theo dõi sau lưng bạn. Bạn muốn nghỉ ư? Bạn chỉ cần click OFF trên hệ thống và bạn đã có thể đi cafe với bạn bè hay chở vợ con đi chơi. Bạn không “làm” cho Uber. Bạn làm chủ cuộc đời bạn, chuyện “kinh doanh” của bạn. Uber giúp bạn kinh doanh và Uber thu phí hoa hồng từ các giao dịch này.

c. Bạn kiểm soát:
Thông tin về từng chuyến đi bạn nắm trên hệ thống. Tổng số tiền bạn làm ra cập nhật sau mỗi chuyến đi. Phương pháp chia phí giữa bạn – tài xế – và Uber rất rõ ràng. Cảm giác của bạn sau mỗi chuyến đi sẽ là tiền đang bay vào túi của mình. Điều đó rõ ràng là rất kích thích.

4. Sự sáng tạo của Uber nằm ở đâu?

Như đã nêu trên, ngành của Uber không phải là ngành mới lạ. Làm trung gian giới thiệu giao dịch giữa 2 bên đã có từ lâu lắm rồi, chắc chắn vài ngàn năm trước đã từng tồn tại ngành này. Vậy bạn lý giải thành công của Uber ra sao?

Tôi thường nói với mọi người:

Sáng tạo là sự sắp xếp lại những gì đã có theo một trật tự mới đem lại giá trị làm mọi người thích thú và khao khát.

Người có xe rỗi thời gian đã có sẵn. Rất nhiều luôn.
Người có nhu cầu đi xe đã có sẵn. Số này còn đông hơn nữa.

Hệ thống xe taxi có sẵn không đáp ứng được nhu cầu của người đi xe.
Hệ thống này nặng nề cũ kỹ và kinh doanh với tư duy cũ.

Hãy cùng xem xét sự khác biệt giữa Uber và các hệ thống taxi đã tồn tại trước đó.

a. Vốn siêu nhẹ:
Taxi của hãng xe là hãng tự đầu tư. Uber không đầu tư xe, vì thế Uber có thế mạnh phát triển cực nhanh nhờ vốn nhẹ, mô hình nhẹ.

b. Chi phí siêu nhỏ:
Do hãng tự đầu tư, hãng phải quản lý bảo quản xe, vì thế phải đẻ ra các bước kiểm tra xe, bàn giao xe. Tuy việc kiểm soát này rất mất thời gian, chi phí, nhưng hiệu quả như mọi người cũng thấy, không được tốt cho lắm, nói theo kiểu nhẹ nhàng. Uber không phải quản lý xe. Chủ xe tự quản lý. Chi phí quản lý được chia tới từng xe. Chi phí giám sát được giao cho khách hàng. Uber không mất quá nhiều chi phí giám sát hay có thể nói là chi phí gần bằng 0.

Ngược với các hãng taxi khác, cần tới hàng ngàn người để quản lý vài ngàn xe, tầng tầng lớp lớp quản lý lẫn nhau, nảy sinh xung đột, kiện cáo, Uber cần vài người để quản lý cả chục ngàn xe. Thực tế chỉ quản lý khiếu nại và làm marketing, chi phí cố định của Uber siêu nhỏ, chi phí Marketing của Uber rất lớn để chuyển đổi thói quen tiêu dùng của bạn từ chỗ đứng vẫy xe taxi chạy ngang sang kết nối với tài xế thông qua Uber app.

c. Chính sách kinh doanh linh hoạt:
Uber ký hợp đồng với các chủ xe lấy 20% hoa hồng từ mỗi chuyến xe. Tuy vậy Uber trích thưởng ngược lại cho các tài xế tùy theo tiêu chuẩn thành tích mà Uber đưa ra vào mỗi thời kỳ, ngoài ra Uber còn thay đổi giá tùy theo thời điểm trong ngày, vào giờ cao điểm, khi các tài xế taxi của các hãng rất ngại chạy tới đón khách vì kẹt xe và tốn xăng trên đường hơn, tài xế Uber vẫn hăng hái chạy do được tính giá cộng thêm vào những giờ này. Vì thế thực tế tài xế xe thông qua Uber có thể kiếm đến 85-90% (cần kiểm tra thông tin này!) tổng giao dịch thu nhập của mình.

d. Quan hệ đối tác các bên cùng có lợi:
Các hãng taxi có nhân viên. Uber có các chủ xe tự kinh doanh với xe của mình. Quan hệ của hãng taxi với nhân viên là công ty và người làm thuê. Quan hệ của Uber và tài xế là quan hệ đối tác. Đối tác lái xe cùng với Uber có lợi đến mức, chỉ cần có một than phiền hoặc đánh giá thấp từ người sử dụng, Uber “phạt” tài xế không được “kinh doanh” cùng Uber 1 tuần! Bạn hình dung thử với công ty của mình, bạn có dám phạt nhân viên cho họ nghỉ ở nhà 1 tuần hay không?

Với tài xế, với người sử dụng, Uber đều đối xử theo dạng đối tác như vậy, ai cũng là khách hàng của Uber. Uber chăm hết.

e. Đòn bẩy vượt trội về công nghệ/mô hình kinh doanh:
Toàn bộ những điều nêu trên không thể xảy ra nếu Uber không xây dựng được app đầu tiên của mình. Liên tục cải tiến, các tính năng dịch vụ của Uber càng ngày càng nhiều, giúp phục vụ cả 2 nhóm tài xế và người đi xe ngày một tốt hơn. Nhờ công nghệ đi trước các đối thủ khác, Uber có thể đưa ra những dịch vụ mới giúp cho cả 2 nhóm người nhận được những giá trị vượt trội. Ví dụ như Uber sẽ cung cấp cho các tài xế Heat Map (bản đồ nhiệt) – là một bản đồ dự báo khả năng có khách ở khu vực xung quanh trong các giờ tới, tài xế có thể lựa chọn ở khu vực mà anh ta cho rằng có khả năng có khách nhiều nhất trong thời gian trước mắt.

Với mô hình kinh doanh gọn nhẹ, Uber tập trung vào các điểm:

• Kiểm soát chất lượng chuyến đi, phần lớn thông qua công nghệ.
• Xử lý khiếu nại, than phiền.
• Marketing tìm người dùng mới, phần lớn thông qua khuyến mãi.
• Xây dựng dịch vụ mới.

5. Bạn có thể ứng dụng những bài học của Uber ra sao?

Phần lớn người khác sẽ đọc các bài phân tích các rắc rối mà Uber đang mắc phải, là một doanh nhân, bạn nên nghĩ khác. Điều bạn cần làm là rút ra các bài họ từ Uber để ứng dụng cho công ty của mình.

Hãy cùng tôi điểm lại những điểm chính trong bài:

• Mô hình: Uber sử dụng một mô hình kinh doanh sáng tạo trong một ngành rất xưa cũ.
• Công nghệ: Uber khai thác tối đa sức mạnh công nghệ.
• Tốc độ: Tốc độ phục vụ của Uber rất nhanh. Xử lý thông tin (cho cả 2 nhóm) nhanh. Tiền vào tài khoản nhanh.
• Chi phí: Chi phí cố định của Uber rất thấp, chi phí lớn là Marketing tìm khách hàng mới, tìm tài xế mới và thưởng cho tài xế để đảm bảo chất lượng chuyến đi.
• Giá: Thấp hơn đối thủ.
• Trải nghiệm: Tạo mức hài lòng cho cả 2 nhóm người cao hơn đối thủ.
• Tùy chọn, điều chỉnh: Được lựa chọn xe, chọn người.
• Kiểm soát: Kiểm soát chuyến đi, giá, thông tin, lưu trữ, truy xuất…
• Tôn trọng: Tất cả đều là đối tác của Uber.
• Khai thác: Tất cả đều “bán hàng” cho Uber.

Lưu ý nhỏ:

• Tất cả những điểm trên, Uber đều làm rất tốt, rất khác biệt, rất rõ ràng, mạnh mẽ.
• Các đối thủ bắt đầu copy mô hình kinh doanh của Uber cho chính ngành giao thông, vận tải.
• Một số công ty đã ứng dụng mô hình Uber cho các ngành khác.

Uber không dừng lại ở những chiến thắng đã có. Một số nhà nghiên cứu cho rằng năm 2016 tăng trưởng của Uber sẽ là 300%! Trao đổi với chúng tôi trong một hội thảo về đổi mới và sáng tạo, anh Đặng Việt Dũng chia sẻ về ước mơ thay đổi thế giới của Uber, với mong muốn giảm hơn 80% xe chạy trên đường chỉ nhờ vào việc chia sẻ chiếc xe còn nhiều chỗ trống (2-3 khách có thể đi chung 1 chuyến xe thay vì chỉ 1 khách). Trong thế giới mới này, chi phí đầu tư mua phương tiện đi lại của từng cá nhân gia đình sẽ giảm đi, ô nhiễm sẽ giảm đi, chính phủ các nước sẽ bớt phải đầu tư xây dựng cầu, đường,… Một viễn cảnh tươi đẹp.

Bạn và công ty của bạn học được những gì từ Uber?
Phương án hành động kế tiếp của bạn sẽ tập trung vào những điều gì?
Bạn có quyết liệt thay đổi công ty của mình?
Bạn sẽ là 1 Uber mới hay bị 1 Uber khác nuốt chửng công ty của mình?

Câu trả lời nằm ở bạn.
Nguồn: duongkhoinghiep.com