Theo quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện chứng: ý thức là sản phẩm và là thuộc tính của một dạng vật chất có tổ chức cao là não người, là sự phản ánh chủ động tích cực sáng tạo thế giới khách quan vào trong bộ óc con người trên cơ sở thực tiễn Theo quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện chứng, ý thức có 2 nguồn gốc: nguồn gốc tự nhiên và nguồn gốc xã hội. Nguồn gốc tự nhiên: bộ óc người và sự phản ánh thế giới khách quan vào bộ óc người hợp thành nguồn gốc tự nhiên của ý thức. Bộ óc người: ý thức là thuộc tính, chức năng của một dạng vật chất có tổ chức cao là bộ óc người. bộ óc người à cơ quan vật chất sản sinh ra ý thức.do đó khi bộ óc người càng hoàn thiện năng lực của ý thức càng phong phú và sâu sắc. ngược lại khi bộ óc người bị tổn thương thì đời sống ý thức tinh thần sẽ bị rối loạn. Sự phản ánh thế giới khách quan vào trong bộ óc người:+mọi dạng vật chất đều có khả năng phản ánh +phản ánh là sự tái tạo những đặc điểm của hệ thống vật chất này ở hệ thống vật chất khác trong quá trình tác động qua lại lẫn nhau giữa chúng Nguồn gốc xã hội: lao đọng và ngôn ngữ là hai yếu tố hợp thành nguồn gốc xã hội của ý thức Lao động là quá trình con người sử dụng công cụ lao động tác động vào tự nhiên để cải biến tự nhiên tạo ra sản phẩm thỏa mãn nhu cầu của mình Ngôn ngữ là hệ thống tín hiệu vật chất mang nội dung ý thúc Ngôn ngữ vừa là pương tiện giao tiếp vừa là công cụ để thể hiện truyền đạt tư tưởng , kinh nghiệm của con người . ngôn ngữ giúp con người phản ánh nhưng thuộc tính của sự vật hiện tượng trong thế giới Như vậy cùng với lao động là ngôn ngữ, đó là hai sức kích thích chủ yếu và trực tiếp nhất làm cho ý thức hình thành và phát triển Bản chất của ý thức : Ý thức là hình ảnh chủ quan của thế giới khách quan:ý thức phản ánh thế giới khách quan nhưng nó đã bị cải biến thông qua lăng kính chủ quan của con người, chịu sự tác động của các yếu tố như:nhu cầu nguyện vọng tâm tư tình cảm kinh nghiệm tri thức.. của con người. Ý thức là sự phản ánh năng động sáng tạo thế giới khách quan:ý thức phản ánh thế khách quan không rập khuôn, máy móc mà trên cơ sở tiếp nhận xử lý thông tin có tính chọn lọc định hướng , đồng thời ý thức ko chỉ dừng lại ở vẻ bề ngoài của thế giới còn khái quát bản chất ,quy luật của thế giới.ngoài ra trên cơ sở những tri thức đã có con người còn sáng tạo ra những tri thức mới Ý thức là một hiện tượng xã hội và mang bản chất xã hội : sự ra đời phát triển của ý thức gắn liền với hoạt động lao động của con người , chịu sự chi phối không chỉ của các quy luật tự nhiên mà còn bởi các quy luật xã hội. ý thức ko thể tồn tại , phát triển nếu tách rời đời sống xã hội , tách rời quá trình hoạt động cải biến thế giới khách quan của con người Nguyên lý về mối liên hệ phổ biến: Khái niệm mối liên hệ :mối liên hệ dùng để chỉ sự quy định, sự tác động qua lại và chuyển hóa lẫn nhau giữa các sự vật hiện tượng hay các yếu tố của sự vật hiện tượng trong thế giới Tính chất của các mối liên hệ Tính khách quan: mối liên hệ là vốn có của bản thân sự vật,hiện tượng ko phụ thuộc vào ý muốn của con người. bởi vì các sự vật, hiện tượng muốn tồn tại, biến đổi thì phải có sự tác động qua lại với các sự vật, hiện tượng khác hay sự tương tác giữa các mặt các yếu tố của bản thân sự vật đó Tính phổ biến:mọi sự vật hiện tượng trong thế giới khách quan đều có liên hệ với nhau và trong bản thân mỗi sự vật hiện tượng đó đều tồn tại các mối liên hệ Tính phong phú đa dạng:mỗi sự vật đều có vô vàn các mối liên hệ khác nhau Mỗi mối liên hệ đó lại có vị trí vai trò khác nhau đối với sự vật, do đó cần có sự phân loại các mối liên hệ. mối liên hệ có nhiều loại: có mối liên hệ bên trong- bên ngoài , mối liên hệ cơ bản- ko cơ bản , mối liên hệ chủ yếu- thứ yếu Ý nghĩa phương pháp luận:quan điểm toàn diện: khi xem xét sự vật và xử lý các tình huống trong thực tế cần xem xét các mối liên hệ của sự vật đó với các sự vật khác và mối liên hệ giữa các mặt ,các yếu tố trong chín bản thân sự vật đó. Quan điểm lịch sử cụ thể:vì sự vật hiện tượng có rất nhiều liên hệ khác nhau cho nên khi xem xét sự vật và xử lý các tình huống trong thực tế cần phải biết phân loại các liên hệ, xác định vị trí vai trò của từng liên hệ trong điều kiện cụ thể để có cách tác động phù hợp
