ĐỊNH NGHĨA Một hoạt động đầu tư lừa đảo hứa hẹn mang lại lợi nhuận cao với ít rủi ro. Mô hình này đem lại lợi nhuận cho các nhà đầu tư tham gia trước bằng cách mời gọi thêm các nhà đầu tư mới. "Kế hoạch Ponzi" chỉ mang lại lợi nhuận cho những nhà đầu tư đến sớm, cho đến khi nào còn có nhà đầu tư mới tham gia. "Kế hoạch Ponzi" được đặt theo tên của Charles Ponzi, một kế toán tại Boston, người đầu tiên đưa ra mô hình lừa gạt này năm 1919. Từ một kẻ vô danh và rỗng túi, hắn trở nên nổi tiếng và giàu có toàn nước Mỹ. Ponzi nổi tiếng đến mức "Ponzi scheme" và "Ponzi Finance" có mặt trong giáo trình tất cả các trường đại học ở Mỹ và Ponzi có hẳn 1 website dành cho mình là http://www.mark-knutson.com/. SAGA GIẢI THÍCH Cấu trúc “Ponzi” Trong giai đoạn đầu, những kẻ lừa đảo thường đưa ra những lời hứa hẹn rất hấp dẫn. Việc vốn đầu tư được sử dụng như thế nào được giải thích bằng những hoạt động nghe có vẻ hợp lý nhưng lại chung chung, như “đầu tư vào lĩnh vực giải trí”. Đầu tiên, một số nhỏ nhà đầu tư bị thu hút và tham gia thử một số tiền nhỏ. Một thời gian sau, họ nhận lại được số vốn ban đầu cộng với khoản lãi suất rất cao. Tới lúc này, những nhà đầu tư đó bắt đầu tin tưởng và đầu tư số tiền lớn hơn. Dựa trên phương thức truyền miệng hoặc qua mạng, cơ hội đầu tư này nhanh chóng được biết tới. Vì những người đi trước đúng là đã thu được lợi nhuận nên những người khác nhanh chóng tin theo và tham gia đầu tư. Theo thời gian, số người tham gia càng lúc càng nhiều do hy vọng họ có cơ hội nhận được lãi suất lớn. Trên thực tế, lãi suất được trả cho các nhà đầu tư không đến từ các khoản lợi nhuận thật sự của bất kỳ hoạt động kinh doanh nào. Số tiền thu được từ những nhà đầu tư tới sau sẽ được dùng để trả cho những nhà đầu tư ban đầu. Khoản tiền thừa chui vào túi kẻ lừa đảo. Hệ thống này có thể được duy trì khá lâu, do vốn chảy vòng quanh. Những nhà đầu tư ban đầu thấy thu được lợi nhuận lớn lại tiếp tục đầu tư một khoản tiền lớn hơn vào. Và số tiền tái đầu tư này lại được đem trả cho những nhà đầu tư khác.
Charles Ponzi: Từ đầu cơ thành lừa đảo Charles Ponzi được biết đến như một nhà đầu cơ giàu có nhanh chóng vì lừa đảo nhưng cuối cùng khuynh gia bại sản và chịu tai tiếng để đời vì không ý thức được điểm dừng. Trong thế giới đầu cơ có một nhà đầu cơ nhiều lần bị kết tội lừa đảo, bị gắn cho bản chất lưu manh, thành đạt nhanh chóng đến mức không thể ngờ được, nhưng rồi khuynh gia bại sản và chịu tai tiếng để đời vì không ý thức kịp thời được điểm dừng. Người đó chính là Charles Ponzi. Charles Ponzi khởi nghiệp từ 2,5 USD rồi trở thành triệu phú, sống những tháng ngày vương giả và cuối cùng chỉ còn đúng 75 USD - đủ để thanh toán chí phí mai táng. Nhưng tên tuổi của Charles Ponzi được lưu danh hậu thế bởi gắn liền với một phương thức kinh doanh biểu tượng cho sự liều lĩnh và gian trá. Phát kiến của ông xóa nhòa ranh giới giữa đầu cơ và lừa đảo. Hậu thế nhắc đến ông với tư cách là kẻ lừa đảo nhiều hơn là nhà đầu cơ trứ danh. Khát vọng đổi đời Cho dù đã qua đời cách đây gần 60 năm, Charles Ponzi dường như vẫn ẩn hiện hàng ngày trên thị trường tài chính thế giới và trong thế giới đầu cơ. Kết cục bi thảm của Ponzi không còn là bí mật nhưng vẫn có không ít người lần theo lối thuở nào đã đưa đẩy Ponzi đến số phận ấy. Cái gọi là “Phương thức Ponzi” (Ponzi-Scheme) được khái quát nhằm răn đe và cảnh báo những ai muốn huy động tiền của người khác để làm giàu nhanh và liều, vậy mà vẫn được không ít hậu bối vận dụng. Ponzi và những người này có một điểm chung là muốn làm giàu bằng mọi giá, bất chấp thủ đoạn và pháp luật, được đến đâu hay đến đó. Tình cảnh khó khăn từ thời trai trẻ đã đưa Ponzi đến với nhận thức, thậm chí một niềm tin mãnh liệt, là có tiền sẽ làm được tất cả. Quyền uy và ma lực của đồng tiền sẽ giúp Ponzi đổi đời. Carlos Ponzi là người Italia, sinh năm 1882 và mất năm 1949, sang Mỹ năm 1903 và đổi tên thành Charles Ponzi. Ponzi đổi tên không phải để che dấu gốc gác Italia của mình, mà để hạ quyết tâm đổi đời. “Tôi đến nước Mỹ với 2,5 USD tiền mặt và một triệu USD trong hy vọng. Số tiền mặt ấy biến mất rất nhanh, nhưng hy vọng ấy chưa khi nào rời xa tôi”, Ponzi sau này đã nói như vậy. Khát vọng đổi đời đã tạo động lực cho chàng trai trẻ này làm mọi việc để kiếm sống ở nước Mỹ, từ phụ bếp và rửa bát đĩa đến chạy bàn ở các hiệu ăn, chấp nhận ngủ luôn trên sàn nhà bếp để khỏi mất tiền thuê nhà và rất chịu khó học tiếng Anh vì biết rằng ở cái xứ ấy, dù có làm ăn lương thiện hay định lừa đảo thì cũng không thể sử dụng được tiếng mẹ đẻ. Bốn năm sau, Ponzi bị đuổi việc vì tội dối trá trong sổ sách và hóa đơn chứng từ. Ponzi sang Canada làm thuê cho một ngân hàng và nếu hậu thế coi Charles Ponzi là ông tổ của phương thức lừa đảo đa cấp thì nguồn gốc chính là ở thời kỳ này và ở nơi này. Giám đốc ngân hàng ấy, ông Luigi Zarossi, hứa hẹn với những người Italia di cư sang Canada trả lãi 6% cho những khoản tiền gửi của họ trong khi mặt bằng lãi suất chung ở đó chỉ bằng một nửa. Ponzi học được ở Zarossi cách lấy tiền gửi của người sau trả lãi cho tiền gửi của người trước chứ chẳng có ngân hàng nào làm ăn chân chỉ hạt bột mà thu được lợi nhuận đến mức dám trả lãi suất như thế. Ngân hàng Zarossi sụp đổ và vị giám đốc này cuỗm hết tiền gửi của khách hàng chạy sang Mexico. Công bằng mà nói thì không phải Ponzi, mà chính Zarossi mới là ông tổ, mới là người phát minh ra cái gọi là phương thức lừa đảo đa cấp hay “hệ thống quả cầu tuyết”. Ponzi học được cách kinh doanh tín dụng đó, nhưng lại không rút ra được từ đó bài học thất bại của Zarossi. Khát vọng đổi đời xem ra đã làm lý trí của Ponzi bị vô hiệu hóa. Ponzi lại tay trắng và làm giả ngân phiếu 423 USD để có tiền trở lại nước Mỹ, nhưng bị phát hiện và bị phạt tù. Ba năm đếm lịch trong nhà lao không uổng phí đối với Ponzi. Ponzi kết thân với một trùm găng-xtơ Italia, dịch thư cho anh ta sang tiếng Italia và củng cố nhận thức rằng ở trên đời này có tiền thực sự mua tiên cũng được. Sau khi ra tù, Ponzi kiếm sống bằng công việc bán những quyển danh bạ các công ty, nhưng cũng chẳng được bao lâu. Ponzi nảy ra ý tưởng cho ra đời một tạp chí chuyên về xuất khẩu và vô hình trung thâm nhập vào thế giới đầu cơ. Đầu cơ trước, lừa đảo sau Từ năm 1906, trên thế giới áp dụng cơ chế chuyển đổi phiếu bưu chính trả tiền trước (IRC). Chúng được bán ra ở nước này và có thể đổi thành tem thư ở nước khác. Bản thân chúng không phải là tiền, nhưng nếu bán tem thư đã được đổi ra ở nước khác đi thì lại có thể thu về được tiền. Một thương gia Tây Ban Nha đã gửi thư cùng với một phiếu bưu chính như thế cho Ponzi để hỏi về tạp chí xuất khẩu nói trên. Ponzi phát hiện ra rằng phiếu bưu chính ấy chỉ có giá 1 cent ở Tây Ban Nha, nhưng lại có thể đổi về được một tem thư giá 6 cent ở Mỹ. Sự chênh lệch đó chẳng khác gì tỷ giá hối đoái giữa các đồng tiền với nhau. Từ đó, Ponzi phát triển thành ý tưởng kinh doanh: mua IRC ở đâu rẻ và đem đến đổi thành tem ở nơi giá cao hơn, rồi bán tem thu tiền. Hợp lý và hợp pháp. Ponzi trở thành nhà đầu cơ IRC như thế. Hậu thế không ít kẻ đầu cơ vào tỷ giá hối đoái, còn Ponzi đầu cơ vào IRC. Ponzi phải lựa chọn như vậy vì làm gì có đủ tiền để đầu cơ vào tỷ giá hối đoái, vì phải gây dựng cơ nghiệp từ chuyện cò con chưa ai từng làm, vì phải tay không bắt giặc. Điều kỳ lạ và không thể giải thích nổi là rất nhiều người tin vào cách kinh doanh của Ponzi, tin vào lời hứa của Ponzi rằng sẽ nhận được gấp đôi số tiền gửi trong vòng có 90 ngày, không để ý đến là Ponzi kiếm đâu ra nhiều IRC đến mức độ có thể trả được lãi suất cao như vậy trong thời gian ngắn như vậy. Thu về IRC, làm thủ tục chuyển đổi thành tem thư, rồi lại phải bán tem thư thu tiền - đâu có phải chuyện ngày một ngày hai là xong, đâu có nhẹ nhàng và một mình Ponzi làm nổi, kể cả khi Ponzi thành lập công ty Securities Exchange Company vào năm 1919. Vậy mà vẫn có hơn 40.000 người vẫn giao cho Ponzi 15 triệu USD - tương đương với 150 triệu USD bây giờ. Ponzi không chỉ đầu cơ vào IRC, mà trước hết đầu cơ vào tâm lý tham tiền của con người, đầu cơ vào bản tính liều lĩnh và lưu manh của chính mình, bởi suy cho cùng thì Ponzi đâu có cái gì để mất. Nhà tù chẳng phải đã quá quen thuộc đối với Ponzi hay sao. Ponzi không phải không biết điểm dừng mà không muốn dừng. Từ đầu cơ IRC, Ponzi trở thành kẻ lừa đảo khi chỉ còn tập trung huy động tiền của kẻ khác để trả lãi như đã hứa cho người góp tiền trước. Giống như Zarossi ở Canada. Đổ bể là chuyện không tránh khỏi khi chỉ một người gửi tiền muốn rút vốn về mà Ponzi không trả được. Báo chí đưa tin, pháp luật nhòm đến, khách hàng phẫn nộ và toàn bộ hệ thống kinh doanh của Ponzi bị đổ sụp như ngôi nhà dựng bằng các con bài. Khi bị bắt để rồi bị kết án 5 năm tù, người ta chỉ thu về được có 1,5 triệu USD và ở sổ sách chỉ có 27.000 IRC trong khi lẽ ra phải có tới 160 triệu IRC. Sau khi ra tù, Ponzi đến Florida và có mưu đồ tương tự với bất động sản, nhưng rồi cũng bị phát hiện và lại vào tù, rồi bị đẩy về Italia. Nhà độc tài Italia Mussolini ngưỡng mộ và tin tưởng Ponzi, giao cho Ponzi quản lý chi nhánh một ngân hàng Italia ở Brazil. Thế chiến thứ hai làm Ponzi trở thành kẻ thất nghiệp, phải dạy tiếng Anh để kiếm sống, bị tai biến mạch máu não khiến gần như mù lòa và liệt nửa người, chết trong một bệnh viện dành cho người nghèo ở Rio de Janeiro. Hậu vận thật bi thảm, nhưng ít nhất thì Ponzi cũng thực hiện được khát vọng cuộc đời và lưu danh ở hậu thế. Ponzi trở thành nhà đầu cơ trứ danh vì đã dùng chính cuộc đời mình để chứng minh rằng, đối với nhà đầu cơ, chẳng có luật lệ nào của nhà nước mà không thể không lách được và chẳng có lý trí nào không thể không bị ru ngủ. Theo Bắc Hà Doanh Nhân
Mọi người hãy thật sự thận trọng trước những lời mời Onecoin hay Ilcoin nhé. Hãy tìm hiểu, so sánh và đừng bị hấp dẫn bởi sự làm giầu nhanh.
Học trò xuất sắc của Charles Ponzi, người làm cho thuyết Ponzi trở nên lừng lẫy trên toàn thế giới là siêu lừa Bernard Madoff. Hiện ông này vẫn đang ngồi tù, người con trai cả của ông ta đã tự tử vì không thể chịu nổi áp lực từ dư luận. Đây là kết cục cho những kẻ coi đồng tiền là toàn bộ ý nghĩa của cuộc đời và sẵn sàng dựng xây của cải trên máu và nước mắt của đồng loại. Không ít người nghèo đã rút sạch lương hưu của mình đầu tư vào quỹ Madoff và giờ trắng tay, không biết lấy gì để sống, thậm chí có người cũng đã tự kết liễu cuộc đời! Cám ơn bác Kiên đã cung cấp kiến thức về thuyết Ponzi cho mọi người!
Một điều khá lạ là Ponzi không mất đi theo năm tháng mà lại còn phát triển mạnh mẽ hơn. Từ lúc sáng lập hình thức này đến nay đã gần 100 năm rồi mà Ponzi vẫn tiếp tục phát triển, đặc biệt ở Việt Nam với các loại sản phẩm ảo như Onecoin, Ilcoin... Rất nhiều người còn mạnh mẽ bảo vệ nó. Có lẽ mất tiền rồi, thấy sai nhưng cố phải tìm cách lừa bằng được người khác để thế mạng.
Nhận một hậu vận bi thảm...phương cách ko đúng nhưng quả rất nghị lực " hy vọng đổi đời chưa bao giờ rời xa tôi " mong muốn giàu nhanh thường khiến con người mắc sai lầm.j.. Đạo đức trong kinh doanh vô cùng quan trọng và ko phải ai cũng học được
Ponzi không mất đi vì con người chưa bao giờ mất đi lòng tham của mình. Họ không cần quan tâm tới giá trị đích thực, điều gì tạo ra lợi nhuận đích thực mà chỉ chạy theo giá ảo mà thôi. Lòng tham kết hợp với sự thiếu hiểu biết!
